| 1. Nazwa obiektu: |
Gipsy laminowane i brekcje gipsowe w Małoszowie
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 16' 23,640"
Δ:
20° 22' 07,640"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - kazimierski - Skalbmierz
|
| 4.1 Miejscowość: |
Małoszów
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Ze Skalbmierza, obok kościoła ulicą na południe, pod górę, na grzbiet. Po 1,2 km skrzyżowanie dróg, na którym w prawo, pod górę, na grzbiet. Po około 4km - Małoszów. W Małoszowie w lewo, w drogę prowadzącą do kościoła i po 30 m w prawo, w asfaltową drogę wiodącą u podnóża stromego zbocza. Po około 450 m, w podcięciu zbocza przez drogę odsłaniają się gipsy geostanowiska w Małoszowie
|
| 7. Forma własności terenu: |
nieokreślona
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
948 Kazimierza Wielka
|
| 1. Długość: | do: 150 m |
| 2. Szerokość: | do: 50 m |
| 3. Wysokość: | do: 20 m |
| 4. Powierzchnia: | brak |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 240 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | nieokreślona |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | regionalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- zapadlisko przedkarpackie
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: | |
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | W podciętej skarpie drogi u podnóża wzniesienia odsłania się dwumetrowej miąższości profil gipsów. Są to gipsy o oddzielności blaszkowej - cienko i drobno poziomo laminowane. Powstały w morzu (basenie ewaporatowym) tworzonym przez nasyconą względem CaSO4 solankę. W toni słonego roztworu dochodziło do krystalizacji bardzo drobnych, niewidocznych gołym okiem kryształków gipsu, ich opadaniu na dno i często niewielkiego, prądowego transportu. W efekcie powstał gips mikrokrystaliczny poziomo laminowany.
Przy drodze biegnącej po zboczu w kierunku kościoła znajdują się skałki gipsów odmiennych od powyżej opisanych. Odsłaniają się tu brekcje gipsowe zbudowane z kilkucentymetrowej wielkości kryształów gipsu. Kryształy te są bezładnie rozmieszczone, ostrokrawędziste i niewysortowane. Tkwią w masie gipsowej tworzonej przez gipsy mikrokrystaliczne. W obrębie brekcji widoczne są kilkudziesięciocentymetrowej wielkości gniazda i soczewy gipsów ziarnistych poziomo smugowanych. W dolnej części odsłoniętych utworów gipsowych warstwy są kopułowato wygięte. Amplituda wygięcia na przestrzeni kilku metrów wynosi około 20 centymetrów.
Pochodzenie zarówno brekcji gipsowych jak i gipsów ziarnistych jest stale przedmiotem naukowej dyskusji. Ziarna gipsów mogą pochodzić z kruszenia większych kryształów gipsowych, jak również być produktem procesu krystalizacji na dnie morza i selektywnego przemieszczania po nim osadu siłą prądów dennych.
Pochodzenie brekcji wiąże się z przemianami jakie zachodzą w skałach już po ich utworzeniu. Niewykluczone jednak, że część brekcji może być wynikiem niszczenia starszych, krystalicznych części serii gipsowej na przykład przez falowanie w warunkach wypiętrzenia niektórych partii zbiornika morskiego przez procesy tektoniczne. Jak choćby z tego przykładu widać, przed geologicznymi badaniami naukowymi rozpościera się szerokie pole działania, a zgromadzona dotąd wiedza jest źródłem nowych pytań i wyzwań. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
brak aktualizacji |
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Walczowski Andrzej | Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej` Polski w skali 1:50000, arkusz Kazimierza Wielka (948) | Instytut Geologiczny | 1984 | | | | Walczowski Andrzej | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Kazimierza Wielka (948) | Instytut Geologiczny | 1984 | | | | Kasprzyk A. | Litologia, zagospodarowanie i walory naukowo-krajoznawcze gipsów Ponidzia | Chrońmy Przyrodę Ojczystą, t. 54, nr 5. | 1998 | | | | Bąbel Maciej, Olszewska-Nejbert Danuta | Gipsy Borkowa - badeńska sedymentacja ewaporatowa na Ponidziu w: Góry Świętokrzyskie 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych | Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego | 2012 | | 978-83-932617-1-0 |
|
Φ: 50,273233 Δ: 20,368789