| 1. Nazwa obiektu: |
Skałka "Sfinks" w Szewnej
|
| 2. Typ obiektu: |
elementy rzeźby - formy denudacyjne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 54' 20,200"
Δ:
21° 22' 09,200"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - ostrowiecki - Bodzechów (gm. wiejska)
|
| 4.1 Miejscowość: |
Szewna Dolna
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Skałka położona jest około 4 km na SSW od centrum Ostrowca Świętokrzyskiego. W miejscowość Stara Szewna należy skrecić w lewo w ulicę Zarzecze na Miłków i po ok. 230 m skręcić w prawo w ulicę Woźniakówka i przejechać jeszcze 390 m. Zatrzymać się przy grupie zabudowań po lewej stronie drogi, wejść do lasu i iść prosto na zachód ok. 140 m (rys. 1)
|
| 7. Forma własności terenu: |
prywatna
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
818 Ostrowiec Świętokrzyski
|
| 1. Długość: | od: 1 m do: 8 m |
| 2. Szerokość: | do: 5 m |
| 3. Wysokość: | od: 3 m do: 7 m |
| 4. Powierzchnia: | 14 m2 |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 205 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | prywatna |
| 2. Status: | chroniony |
| 3. Status - uwagi: | pomnik przyrody |
| 4. Stan zachowania obiektu: |
- wymaga prac konserwacyjnych
|
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | wymagający przygotowania do ekspozycji |
| 8. Ranga obiektu: | lokalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | Skałka obecnie jest silnie zarośnięta. Wymaga prac konserwatorskich w postaci wycięcia zarośli i młodych drzew zasłaniających ją. |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | Skałka o ciekawym kształcie ma dużą wartość krajobrazową. Widoczne w niej struktury sedymentacyjne są interesujące pod względm naukowym, gdyż pozwalają na określenie środowiska depozycji piaskowców, z których skałka jest zbudowana. |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- obrzeżenie mezozoiczne Gór Świętokrzyskich
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: | |
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | Baszta-ambona skalna o wysokości 3 m od strony dostokowej (fot. 1) i 7,5 m od strony odstokowej (rys. 2, fot. 2) i ciekawym kształcie, któremu zawdzięcza swą nazwę (fot. 3) położona jest na prawym, stromym zboczu doliny rzeki Szewnianki zwanej też Kamionką. Skałkę budują jasnoszare, średnioziarniste piaskowce formacji ostrowieckiej (dolna jura, synemur). Warstwy piaskowca zalegają prawie poziomo, lekko pochylając się w kierunku północno-wschodnim (fot. 3), i wykazują bardzo nieregularną, grubo- i średnioławicową, płytową oddzielność poziomą. W piaskowcach przeważa laminacja pozioma, miejscami można zaobserwować zestawy warstwowań skośnych o przeciwnym nachyleniu lamin (fot. 4). Skałkę pokrywa mikrorzeźba, najbogatsza po zachodniej stronie skałki. Tworzą ją rowki i bruzdy, rozwinięte wzdłuż lamin oraz granic zestawów lamin, na które nakładają się bardzo liczne struktury komórkowe oraz typu klepsydrowego o bardzo różnych kształtach i wielkości (fot. 5).
Piaskowce osadziły się w płytkim, przybrzeżnym morzu wczesnej jury (ok. 199 mln lat temu), natomiast forma skałkowa jest znacznie młodsza. Powstała w późnym plejstocenie (ok. 12 tys. lat temu), w wyniku działalności erozyjnej rzeczki Szewnianki. Mikrorzeźba utworzyła się w holcenie (5-8 tys. lat temu) na skutek wietrzenia powierzchniowego i erozji eolicznej. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
| Autor aktualizacji |
Zakres zmian |
Mader Anna
2019-10-01 08:47:35
|
Utworzenie karty w ramach projektu Upowszechnianie wiedzy o geologii, górnictwie i ochronie georóżnorodności."
typ: Process
|
Mader Anna
2019-12-18 07:18:32
|
Koordynacja i weryfikacja merytoryczna karty
typ: Process
|
Mader Anna
2019-12-18 07:18:45
|
Publikacja i udostępnienie karty
typ: Process
|
|
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Massalski E. | Skałka pod Szewną | Ziemia 2-3: 85-86 | 1936 | | | | Massalski E. | Góry Świętokrzyskie | Seria: Przyroda Polska, Wiedza Powsz. Warszawa, ss. 162 | 1967 | | | | Urban J. | Chronione i godne ochrony obiekty przyrody nieożywionej w regionie świętokrzyskim i nidziańskim | Chrońmy Przyr. Ojcz. 42, 2: 66-73 | 1989 | | | | Urban J. | Ochrona obiektów przyrody nieożywionej w Krainie Gór Świętokrzyskich | Rocznik Święt. Kiel. Tow. Nauk., 17: 47-79 | 1990 | | | | Alexandrowicz z., Kućmierz A., Urban J., Otęska-Budzyn J. | Waloryzacja przyrody nieożywionej obszarów i obiektów chronionych w Polsce. | Wyd. Państw. Inst. Geol. Warszawa, ss. 140 | 1992 | | | | Wróblewski T. | Ochrona georóżnorodności w regionie świętokrzyskim. | Wyd. Państw. Inst. Geol. Warszawa, ss. 88 | 2000 | | | | Garus R. | Pomniki przyrody województwa świętokrzyskiego, cz. VI. Skałki, wychodnie skalne | Agencja JP, Kielce | 2008 | | | | Pieńkowski G. | Środowiska sedymentacyjne dolnego liasu północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich | Przegl. Geol. 31: 223-231 | 1983 | | | | Pieńkowski G. | The epicontinental Lower Jurassic of Poland | Special Papers Pol. Geol. Inst. 12, ss. 154 | 2004 | | |
|
Φ: 50,905611 Δ: 21,369222