| 4. Opis geostanowiska: | W odsłonięciach przy drodze do Waśniowa (odsł. 1; fot. 1) oraz wzdłuż szosy do Dołów Biskupich i Nietuliska (odsł. 2; fot. 2), widoczne są skały dolnego triasu (formacja z Wiór) reprezentowane przez brunatne i wiśniowe piaskowce średnio- i gruboławicowe z cienkimi przewarstwieniami mułowców i iłowców. W spągu ławic występują piaskowce zlepieńcowate i gruboziarniste (fot. 3) oraz zlepieńce polimiktyczne (zawierające otoczki różnych skał) z intraklastami ilastymi i węglanowymi. W dolnej i środkowej części odsłonięcia przeważają piaskowce masywne, pozbawione warstwowania (fot. 4). W górnej części przechodzą one w piaskowce przekątnie warstwowane (fot. 2), utwory piaskowcowo-mułowcowe, mułowce z nielicznymi wkładkami piaskowców lub mułowce przeławicone iłowcami. Piaskowce masywne, grubo- i średnioziarniste mają soczewkowatą formę, na ogół erozyjną powierzchnie spagową. Występujące w ich spągu cienkie wkładki zlepieńców piaszczystych zawierają klasty mułowe stanowiące tzw. bruk korytowy (fot. 5). Piaskowce te tworzą ławice o miąższości ponad 1 m ze strukturami głębokich rynien erozyjnych, ukazującymi w przekroju kształt i zasięg koryt rzecznych. Leżące nad nimi drobno- i średnioziarniste piaskowce warstwowane przekątnie ze strukturami riplemarkowymi - zmarszczkami prądowymi (riplemarki językowate; fot. 6), reprezentują osad tzw. glifów krewasowych (stożków napływowych powstających przy stanach powodziowych, kiedy woda wylewa się z koryta na obszar równi zalewowej). W piaskowcach tych widoczne są pustki po klastach mułowych, pochodzących z niszczonych w czasie powodzi wałów przykorytowych. Piaskowce glifów krewasowych tworzą przeławicenia w brunatnych mułowcach i iłowcach równi zalewowej. Mułowce i iłowce powstawały w jeziorach tworzących się na terenie równi zalewowej w wyniku odcinania fragmentów koryt rzecznych od głównego nurtu lub po powodziach. Wśród naukowców nie ma jednomyślności, co do charakteru rzek, które osadziły omawiane utwory, czy były one roztokowe czy meandrujące.
W niedostępnym obecnie odsłonięciu 3, w prawym zboczu doliny poniżej zapory wodnej, stwierdzono obecność riplemarków półksiężycowatych i językowatych oraz szczeliny z wysychania na powierzchniach piaskowców a także licznych pancerzyki muszloraczków, szczątków roślin i śladów zwierząt bezkręgowych w obrebie wkładek mułowcowych.
W osadach formacji z Wiór zidentyfikowano kości dużych płazów z grupy Temnospondyli (kości czaszki, żebra, kręgi), prowadzących najprawdopodobniej wyłącznie wodny tryb życia oraz liczne tropy kręgowców – gadów i płazów, które obecnie zgromadzone są w Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura w Starachowicach. Ogółem wyróżniono tu 11 ichnogatunków. Największe tropy gadów reprezentują grupę chiroteriów. Twórcy tych śladów to wczesne gady naczelne (archozaury), o bardzo zróżnicowanej wielkości od kilkudziesięciu centymetrów do kilku metrów. Tropy chiroteriów stanowią najczęstszy i najbardziej charakterystyczny element ichnofauny triasowej. Dotychczas oznaczono następujące ichnogatunki chiroteriów z Wiór: Brachychirotherium hauboldi (Ptaszyński), B. wiorense (Ptaszyński), Isochirotherium snctacrucense (Ptaszyński), I. gierlinskii (Ptaszyński), Synaptichnium chirotheroides (Ptaszyński) i S. kotanskii (Ptaszyński). Zwierzęta te przypominały współczesne krokodyle o ciele wysoko uniesionym na nogach. Chiroteria dominowały w triasie wśród zwierząt lądowych, dzięki zdolności sprawnego i szybkiego poruszania się. Część z nich była prawdopodobne drapieżnikami. Inne grupy gadów, które pozostawiły swe ślady w Wiórach, to Cotylosauria, reprezentowane przez ichnorodzaje Procolophonichnium polonicum (Ptaszyński), Prorotodactylus mirus (Ptaszyński), Rhynchosauroides rdzaneki (Ptaszyński) i R. brevidigitatus (Ptaszyński). Wśród muszloraczków została oznaczona forma Magniestheria dekerta, na której to podstawie przyjęto wiek formacji z Wiór jako wczesny spat. |