| 1. Nazwa obiektu: |
Kamienoiołom piaskowców dolnego triasu Kopulak
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
51° 03' 10,750"
Δ:
20° 52' 05,510"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - skarżyski - Suchedniów
|
| 4.1 Miejscowość: |
Suchedniów
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Kamieniołom znajduje się w lesie na północny wschód od Suchedniowa (Fig. 1). Od stacji Suchedniów prowadzi ku wschodowi ulica Langiewicza, po 900 m odchodzi od niej na północ ulica Szeroka, ktora, po 360 metrach dochodzi do skraju lasu. Po dalszych 50 metrach, w prawo odchodzi od niej droga długości 600 m, prowadzaca pod górę do kamieniołomu.
|
| 7. Forma własności terenu: |
prywatna
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
779 Skarżysko-Kamienna
|
| 1. Długość: | od: 150 m |
| 2. Szerokość: | brak |
| 3. Wysokość: | od: 10 m do: 17 m |
| 4. Powierzchnia: | 16000 m2 (1,000 ha) |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 335 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | prywatna |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | Po zakończeniu eksploatacji w kamieniołomie należy utworzyć stanowisko dokumentacyjne. |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | dostęp utrudniony |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | regionalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | Ponieważ kamieniołom jest własnością prywatną i okresowo odbywa się w nim eksploatacja, wejście na jego teren wymaga zgody właściciela. |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | Kamieniołom jest położony w szytowej partii góry,w rozległym kompleksie leśnym. Ze wzgledu na częściowe wypełnienie woda ma duże walory krajobrazowe. Jest bardzo ważny z naukowego punktu widzenia, gdyż stanowi obecnie najlepsze odsonięcie skal dolnego retu formacji z Baranowa w Górach Świętokrzyskich. |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- obrzeżenie mezozoiczne Gór Świętokrzyskich
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: |
- Piaskowce
- Zlepieńce
- Iłowce
- mułowce
|
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | W północno-zachodniej (Fig. 2) i północno-wschodniej ścianie kamieniołomu odsłania się kilkunastometrowy profil utworów dolnego retu formacji z Baranowa (Fig. 3), wieku ok. 248 mln lat, które, w starszej literaturze, określane były mianem warstw z Wąchocka. Dominujący jego element stanowią czerwone piaskowce przekątnie warstwowane (Fig. 4), tworzące 5 ławic soczewkowatego kształtu i grubości kilku metrów. Przedzielone są one kilkudziesięciocentymetrowymi pakietami iłowców i mułowców (Fig. 3). Warstwy zapadają pod kątem 10° na NE. Wyróżnic tu można kilka cykli sedymentacyjnych rozpoczyjących sie słabo zwięzłymi zlepieńcami (fig. 5), zawierającymi okruchy hematytu i kaolinu oraz klasty iłowców. Te ostatnie reprezentują osad bruku korytowego. Ku górze profilu przechodzą one w piaskowce średnioziarniste przekątnie warstwowane (Fig. 4) i piaskowce drobnoziarniste. Miejscami, na stropowej powierzchni zobaczyć można riplemarki (Fig. 6). W piaskowcach powszechnie występują owalne i wydłużone ślady po korzeniach roślin bardzo dobrze widoczne dzięki odbiarwieniu skały (Fig. 7). Górną część cykli stanowią mułowce i iłowce. Również w nich wystepują liczne, drobne ślady korzeni roślin , wyróżniajace sie seledynowym zabarwieniem. Oprócz napławionych szczatków roślinnych - korzeni i kłączy widocznych jako odbarwienia skały, spotkać można odciski i odlewy pni oraz gałęzi. Ponadto występuja tu skamieniałości śladowe bezkręgowców (Cruziana problematica, Skolithos sp., Scoyenia sp., Palaeophycus sp., Lockeia sp.) i kręgowców (cf. Capitosauroides sp., cf. Characichnos sp., Rhynchosauroides sp., Chirotherium barthii, Synaptichnium sp.).
W całym profilu powszechnie występują na górnych i dolnych powierzchniach ławic polewy i naskorupienia brunatnych tlenków żelaza i czarnych tlenków manganu, konserwując równocześnie struktury sedymentacyjne jak riplemarki (Fig. 6) czy szczeliny z wysychania (Fig. 8). Tworzą także poziomy w obrębie ławic.
Opisane powyżej piaskowce i zlepieńce stanowią osad korytowy piaszczystych i piaszczysto-żwirowych rzek roztokowych. Natomiast mułowce i iłowce, z wkładkami pdrobnoziarnistych piaskowców, są osadem pozakorytowym równi zalewowej i wałów brzegowych. Interesująca jest geneza wzbogacenia osadu w zwiazki żelaza i manganu. Może mieć ona związek z wczesnotriasowymi zmianami poziomu wód gruntowych i procesami glebotwórczymi w obrebie doliny rzecznej.
Podczas głównej fazy orogenezy ajpejskiej, pod koniec kredy, opisane skały uległy sfałdowaniu i obecnie budują północne skrzydło antykliny Stąporkowa-Suchedniowa. Dodatkowo są one poprzecinane uskokami, o czym świadczy obecność luster tektonicznych (Fig. 9). |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
| Autor aktualizacji |
Zakres zmian |
Mader Anna
2022-11-14 10:27:24
|
Utworzenie karty w ramach projektu Upowszechnianie wiedzy o geologii, górnictwie i ochronie georóżnorodności.
typ: Process
|
Mader Anna
2022-11-18 07:16:09
|
Koordynacja i weryfikacja merytoryczna karty
typ: Process
|
Mader Anna
2022-11-18 07:16:41
|
Publikacja i udostępnienie karty
typ: Process
|
|
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Kuleta M., Niedźwiedzki T., Ptaszyński T. | Nowe stanowisko z tropami kręgowców z górnego pstrego piaskowca Gór Świętokrzyskich. | Przegląd Geologiczny, 53(2): 151-155. | 2005 | | | | Kuleta M., Niedźwiedzki G., Ptaszyński T. | Stanowiska 3 i 4. Kopulak i Baranów - kamieniołomy piaskowców i iłowców niższego retu. | A. Żylińska, S. Skompski (red.), Procesy i zdarzenia w historii Geologicznej Gór Świętokrzyskich. 77 Zjazd Naukowy Pol. Tow. Geol., Ameliówka k. Kielc, 28-30 czerwca 2006. Materiały konferencyjne: 183-191. Państw. Inst. Geol., Warszawa. | 2006 | | |
|
Φ: 51,052986 Δ: 20,868197