KDG: Kamieniołom (nieczynny) Gacki

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	niecka miechowska (Niecka Nidziańska)
2. Wiek geologiczny:	neogen
3.1 Litologia:	Gipsy
3.2 Forma rzeźby terenu:	dolina
3.3 Geneza:	krasowa
4. Opis geostanowiska:	W profilu występują gipsy górnej części serii ewaporatowej, reprezentowane głównie przez drobnoziarniste gipsy laminowane. Nad gipsami obecne są skały ilaste warstw nadgipsowych. Gipsy drobnoziarniste, powstały w rezultacie wytrącania się drobin tego minerału nie na dnie, ale w obrębie całej masy mineralizowanej wody (solanki) wypełniającej basen morski. Opadające na dno mikrokryształki tworzyły luźny muł. W górnej części serii ewaporatowej oprócz skał drobnoziarnistych, sporadycznie pojawiają się gipsy krystaliczne (selenity) a także brekcje gipsowe. Ciągły dopływ słabiej zmineralizowanych wód wynikający z lepszego połączenia zbiornika morskiego z wielkim morzem (tzw. Paratetydy) zakończył sedymentację gipsów. Pokrywają je utwory ilaste. Skały mioceńskie na skutek procesów tektonicznych uległy deformacjom wyrażonym nachyleniem warstw i obecnością uskoków W sąsiednim odsłonięciu występują gipsy dolnej części serii ewaporatowej. Gipsy dolnej i górnej części serii ewaporatowej dzieli widoczny pionowy uskok. W jego skrzydle wiszącym widoczne są margle i gipsy szklicowe. Skrzydło zrzucone zbudowane jest z gipsów szablastych. Zrzut uskoku wynosi blisko kilkanaście metrów. Po jednej stronie uskoku widać białe i żółtawe margle warstw podgipsowych miocenu, na których zalega warstwa palisadowo ułożonych wielkich kryształów gipsów szklicowych. Gipsy szklicowe powstały na dnie płytkiego morza, o głębokości około kilku metrów. Rosły bezpośrednio na marglach w wyniku wytrącania się gipsu krystalicznego z przesyconej wody morskiej. Kryształy te można także zobaczyć w dużych blokach skalnych leżących u podnóża ściany. Z drugiej strony uskoku widać gipsy szablaste. Powstanie ich wiąże się również z krystalizacją gipsu na dnie płytkiego zbiornika morskiego, jednak w odmiennych warunkach fizyko-chemicznych niż gipsy szklicowe.

Zdjęcia	Tytuł	Autor	Data wyk.
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fragment odsłonięcia w Gackach. AUTOR: Lipiec Iwona DATA WYKONANIA: 2009-09-25	Fragment odsłonięcia w Gackach.	Lipiec Iwona	2009-09-25
TYTUŁ ZDJĘCIA: Gipsy krystaliczne. AUTOR: Lipiec Iwona DATA WYKONANIA: 2009-09-25	Gipsy krystaliczne.	Lipiec Iwona	2009-09-25
TYTUŁ ZDJĘCIA: Drobnoziarniste gipsy laminowane. AUTOR: Lipiec Iwona DATA WYKONANIA: 2009-09-25	Drobnoziarniste gipsy laminowane.	Lipiec Iwona	2009-09-25

Autor	Tytuł	Publikacja	Rok wydania	Uwagi	ISBN
BĄBEL M.	Sedymentacja badeńskich gipsów Ponidzia. Streszcz. Ref. Wygł. Na Pos. Oddziału Pozn. w 1994 r. Pol. Tow. Geol.: 11-14.		1995
CABAJ W., NOWAK W.A.	Rzeźba Niecki Nidziańskiej	Studia Ośr. Dokument. Fizjogr. 14:119-209	1986
GŁAZEK J.	Nowe dane o krasie gipsowym Niecki Nidziańskiej	Streszcz. Ref. Wygł. na Pos. Oddz. Pozn. Pol. Tow. Geol. 2: 32-37	1993
GŁAZEK J., HARTON P. & WICIK B.	Kras gipsowy Niecki Nidziańskiej.	Streszcz. Ref. Wygł. na Pos. Oddz. Pozn. Pol. Tow. Geol. 3: 19-21	1994
KASPRZYK A.	Lithofacies and sedimentation of the badenian (Middle Miocene) gypsum in the northern part of the Carpathian Foredeep, Southern Poland.	Ann. Soc. Geol. Pol. 63: 33-84	1993
LISZKOWSKI J.	Typy morfogenetyczne oraz mechanizmy rozwoju powierzchniowego form krasu zakrytego w Polsce	Biul. Geol. Wydz. Geol. Uniw. Warsz. 23: 155-168	1979
ŁYCZEWSKA J.	Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark Busko Zdrój	Wyd. Geol. Warszawa	1972
ŁYCZEWSKA J.	Zarys budowy geologicznej Pasma Wójczo-Pińczowskiego	Biul. Inst. Geol. 283. Z badań regionu świętokrzyskiego 11: 151-188	1975
NOWAK W.A.	Zjawiska krasowe w Niecce Nidziańskiej	Studia Ośr. Dokument. Fizjogr. 14: 87-117	1986
PALMER A.N.	Cave levels and their interpretation	Nat. Speleol. Soc. Bull. 49: 50-66	1987
RUTKOWSKI J.	Budowa geologiczna Niecki Nidziańskiej	Studia Ośr. Dokument. Fizjogr. 14:35-61	1986
SAWICKI L.	O krasie gipsowym pod Buskiem	Przegląd Geograficzny 1, 1-2: 306-310	1919
URBAN J.	Kras gipsowy w Nadnidziańskim i Sztanieckim Parku Krajobrazowym	Kielce	2008
URBAN J. & GĄGOL J.	Jak dawniej zwiedzano jaskinie Skorocic. Jaskinie 1 (14): 31.		1999
URBAN J., GUBAŁA J., KASZA A.	Jaskinie w gipsach Niecki Nidziańskiej	Prz. Geol. 1(51) 2003	2003
WOJTOŃ A.	Nowości z Niecki Nidziańskiej. Jaskinie 2 (23): 6.		2001
WOŁOSZYN B.W.	Jaskinie Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia	Studia Ośr. Dokument. Fizjogr. 18: 275-341	1990
WRÓBLEWSKI T.	Ochrona georóżnorodności w regionie świętokrzyskim	Państw. Inst. Geol. Warszawa, ss. 88.	2000
URBAN J. & WRÓBLEWSKI T.	Representative geosites of the Góry Świętokrzyskie (Holy Cross Mts.) and the Nida Basin, Central Poland.	Pol. Geol. Inst., Spec. Papers 2: 61-70.	1999

1. Nazwa obiektu:	Kamieniołom (nieczynny) Gacki
2. Typ obiektu:	odsłonięcie geologiczne sztuczne
3. Współrzędne GPS:	Φ: 50° 27' 45,900" Δ: 20° 35' 30,400"
4. Przynależność administracyjna:	świętokrzyskie - pińczowski - Pińczów
4.1 Miejscowość:	Gacki
5. Kraina geograficzna:	Dolina Nidy
6. Opis lokalizacji obiektu:	Jadąc od Pińczowa w kierunku Buska Zdroju należy skręcić w prawo w Marzęcinie i dalej kierować się ku Gackom. Po ok. 3 km należy skręcić w prawo w drogę, która prowadzi do odsłonięcia
7. Forma własności terenu:	skarb państwa
8. Nr i nazwa arkusza mapy:	884 Pińczów

1. Długość:	brak
2. Szerokość:	brak
3. Wysokość:	od: 10 m do: 20 m
4. Powierzchnia:	brak
5. Objętość:	brak
6. Wysokość n.p.m.:	265 m
7. Inne mierzalne cechy:	brak

1. Forma własności obiektu:	skarb państwa
2. Status:	na obszarze chronionym
3. Status - uwagi:	brak
4. Stan zachowania obiektu:	wymaga prac zabezpieczających
5. Położenie	na terenie parku
6. Dostępność:	łatwo dostępny
7. Ekspozycja:	dobrze wyeksponowany
8. Ranga obiektu:	regionalna
9. Uwagi o położeniu i dostępności:	brak
10. Ocena atrakcyjności turystycznej:
11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej:
12. Ocena atrakcyjności naukowej:
13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu:	Odsłonięcia w nieczynnym kamieniołomie są ważnymi obiektami, często wykorzystywanymi w badaniach naukowych jak i pracach edukacyjnych. W kamieniołomie dobrze odsłonięte są rzadkie na powierzchni gipsy szklicowe i szablaste. Widoczny jest także uskok.
14. Pozostałe uwagi:	brak

1. Opracowanie:	Iwona Lipiec
2. Aktualizacje:	brak aktualizacji

001236 : Kamieniołom (nieczynny) Gacki