KDG: Osady triasu w kopalni Pałęgi

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	Góry Świętokrzyskie (antyklinorium świętokrzyskie)
2. Wiek geologiczny:	trias dolny
3.1 Litologia:	Piaskowce Iłowce
3.2 Forma rzeźby terenu:	wzgórze
3.3 Geneza:	lądowa
4. Opis geostanowiska:	Geostanowisko Kopalnia Pałęgi położone jest w północnym, mezozoicznym obrzeżeniu trzonu paleozicznego Gór Świętokrzyskich, w obrębie wschodniej części megaantykliny Radoszyc. Obszar kopalni stanowił płaski pagór o wysokości nieco ponad 280 m n.p.m., obrzeżony przez doliny niewielkich potoków odpływających w kierunku południowym. Odsłania się tu fragment profilu osadów środkowej części dolnego triasu - pstrego piaskowca (formacja z Samsonowa; Ryc. 2). Poniższy opis dotyczy, w znacznej mierze, nieistniejącego już fragmentu północnej ściany wyrobiska (Fot. 1-3), oznaczonego literką A na Ryc. 3. Aktualna (grudzień 2017 r.) dokumentacja fotograficzna została wykonana na zachodniej ścianie (Fot. 4a, 5), odsłonietej pięcioma (I-V) poziomami eksploatacyjnymi (Fot. 4b). Wśród osadów przeważają tu iłowce pylaste o ciemnowiśniowej barwie (Fot. 6), przechodzące w brązowowiśniowe mułowce ilaste i mułowce piaszczyste. Występują również iły pylaste o barwach od żółtej poprzez seledynową do czerwonowiśniowej (Fot. 10). Iłowcom i mułowcom towarzyszą warstwy drobnoziarnistego i średnioziarnistego piaskowca o miąższościach od 10 do 150 cm (Fot. 7, 10, 12). Charakterystyczne jest szybkie wyklinowywanie się tych warstw. Na odcinku 80-100 m ich miąższość zmienia się od 1,5 do 0,4 m. Występują także wyklinowujące się warstwy dorobnoziarnistego i średnioziarnistego piaskowca. Wykształcenie i następstwo litofacjalne oraz struktury sedymentacyjne wskazują na fluwialne środowisko powstania opisywanych osadów, związane ze strefą pozakorytową rzeki meandrującej (Fot. 18). Iłowce reprezentują utwory równi zalewowej, piaskowce natomiast - osady stożków napływowych (glify krewasowe). W obrębie piaskowców obecne są dobrze zachowane struktury depozycyjne w postaci warstwowania przekątnego (Fot. 8, 11, 11a, b), tabularnego, rynnowego i riplemarkowego. Na powierzchniach ławic piaskowców zidentyfikowane zostały szczeliny z wysychania oraz zmarszczki falowe - riplemarki (Fot. 9, 14, 15), liczne tropy kręgowców, zachowane w formie naturalnych odlewów na dolnych powierzchniach grubych ławic piaskowców (lokalizacja A na Ryc. 3), ślady bezkręgowców (Fot. 13a, b, 16) i różnorodne mechanoglify oraz pogrązy. Znajdowane są tu również liczne szczątki flory, które często występują jako laminarne nagromadzenia w średnioziarnistych piaskowcach o warstwowaniu przekątnym (miejscami w piaskowcach występuje silnie uwęglona rozproszona sieczka roślinna). W skład znajdowanych szczątków makroflory wchodzą m.in. odlewy łodyg roślin skrzypowych (Fot. 17) o długości dochodzącej do 25 cm i średnicy 5 cm. W obrębie iłów znalezione zostały również poziomy ze śladami korzeni roślin, które wiązać można z rozwojem gleb kopalnych oraz poziomy z dobrze zachowaną fauną Esterii. Utwory dolnotriasowe charakteryzują się stałym nachyleniem około 10 stopni na NW. Pocięte są one pionowymi uskokami, wzdłuż których powierzchnie uławicenia uległy przesunięciu od kilkunastu cm do kilku metrów. Można to obserwować w wyrobisku eksploatacyjnym jak i w bezpośrednim sąsiedztwie kopalni.

Kliknij na zdjęciu aby obejrzeć je w powiększeniu.

1. Nazwa obiektu:	Osady triasu w kopalni Pałęgi
2. Typ obiektu:	odsłonięcie geologiczne sztuczne
3. Współrzędne GPS:	Φ: 51° 00' 45,100" Δ: 20° 22' 57,700"
4. Przynależność administracyjna:	świętokrzyskie - kielecki - Mniów (gm. wiejska)
4.1 Miejscowość:	Grzymałków
5. Kraina geograficzna:	Wyżyna Kielecka
6. Opis lokalizacji obiektu:	Kopalnia iłów kamionkowych Pałęgi znajduje się w odległości około 30 km od Kielc i 10 km na zachód od Mniowa .Z drogi wojewódzkiej nr 74 w Mniowie, na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną, należy skręcić na zachód (jadąc od Kielc w lewo), w kierunku Grzymałkowa. W centrum Grzymałkowa, na trójkątnym rozjeździe nalezy skręcić w prawo, w uilcę Kościelną, minąć kościół i na nastąpnym skrzyżowaniu skręcić w lewo w kierunku Straszowa. Na początku miejscowości Straszów odchodzi w lewo, na południe, betonowa drogą do kopalni "Pałęgi" (Ryc. 1).
7. Forma własności terenu:	prywatna
8. Nr i nazwa arkusza mapy:	777 Radoszyce

1. Długość:	do: 360 m
2. Szerokość:	do: 200 m
3. Wysokość:	od: 15 m do: 30 m
4. Powierzchnia:	7200 m2
5. Objętość:	brak
6. Wysokość n.p.m.:	280 m
7. Inne mierzalne cechy:	brak

1. Forma własności obiektu:	prywatna
2. Status:	na obszarze chronionym
3. Status - uwagi:	OTULINA SUCHEDNIOWSKO-OBLĘGORSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
4. Stan zachowania obiektu:	zadowalający
5. Położenie	na uboczu
6. Dostępność:	dostęp utrudniony
7. Ekspozycja:	dobrze wyeksponowany
8. Ranga obiektu:	regionalna
9. Uwagi o położeniu i dostępności:	Wejście na teren geostanowiska jest możliwe po wcześniejszym uzyskaniu zgody przez przedstawiciela "Geol-Min Sp. z o.o., która jest właścicielem kopalni iłów. Ponieważ jest to zakład czynny należy mieć kaski i kamizelki.W odległości około 6 km na południe odkopalni przebiega czerwony szlak poprowadzony przez Pasmo Oblęgorskie, przechodzący w Kuźniakach w niebieski biegnący przez Pasmo Dobrzeszowskie.
10. Ocena atrakcyjności turystycznej:
11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej:
12. Ocena atrakcyjności naukowej:
13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu:	Stanowisko Pałęgi obok dużej wartości naukowej – jedyne w Górach Świętokrzyskich dobrze zachowane odsłonięcie osadów najwyższego środkowego pstrego piaskowca (ciekawe struktury sedymentacyjne, przewodnie formy tropów kręgowców), może pełnić ważne funkcje popularyzujące zagadnienia geologiczne, w tym także poznanie surowca do produkcji wyrobów ceramiki przemysłowej (m.in. dachówek), do wyrobu ceramiki artystycznej i materiału rzeźbiarskiego. Jest to największa w województwie świetokrzyskim kopalnia triasowych iłów ceramicznych.
14. Pozostałe uwagi:	brak

Zdjęcia	Tytuł	Autor	Data wyk.
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ryc. 1. Lokalizacją Kopalni Pałęgi (źródło Geoportal) AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Ryc. 1. Lokalizacją Kopalni Pałęgi (źródło Geoportal)	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ryc. 2. Profil osadów środkowego pstrego piaskowca odsłaniający sie w kopalni Pałęgi AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Ryc. 2. Profil osadów środkowego pstrego piaskowca odsłaniający sie w kopalni Pałęgi	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ryc. 3. Ogólny widok kopalni iłów w Pałęgach A - niewidoczny obecnie fragment N ściany, opisany przez M. Kuletę w 2005 r., B - zachodnia ściana, udokumentowana w ramach aktualizacji geostanowiska w 2017 r. (źródło: Geoportal) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 20.12.2017	Ryc. 3. Ogólny widok kopalni iłów w Pałęgach A - niewidoczny obecnie fragment N ściany, opisany przez M. Kuletę w 2005 r., B - zachodnia ściana, udokumentowana w ramach aktualizacji geostanowiska w 2017 r. (źródło: Geoportal)	Mader Anna	20.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 1. Widok gólny wyrobiska Pałęgi AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 1. Widok gólny wyrobiska Pałęgi	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 2. Iłowce eksploatowane w kopalni AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 2. Iłowce eksploatowane w kopalni	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 3. Wkładki piaskowca w iłowcach AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 3. Wkładki piaskowca w iłowcach	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 4a. Ogólny widok W ściany kopalni, wykonany z północnej krawędziwyrobiska AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 4a. Ogólny widok W ściany kopalni, wykonany z północnej krawędziwyrobiska	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 4b. Widok zachodniej ściany kopalni z ponumerowanymi poziomami eksploatacyjnymi AUTOR: Zlonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 4b. Widok zachodniej ściany kopalni z ponumerowanymi poziomami eksploatacyjnymi	Zlonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 5. Widok na II poziom ekspoatacyjny, gdzie, wobrębie wiśniowych iłowców widoczne są jasne piaskowce AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 5. Widok na II poziom ekspoatacyjny, gdzie, wobrębie wiśniowych iłowców widoczne są jasne piaskowce	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 6. Wiśniowe iłowce odsłoniete w S części V poziomu AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 6. Wiśniowe iłowce odsłoniete w S części V poziomu	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 7. Warstwy piaskowca w obrębie ilowców (S część IV poziomu) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 7. Warstwy piaskowca w obrębie ilowców (S część IV poziomu)	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 8. Warstwowanie przekątne w piaskowcu (powiększenie ławicy z Fot. 7) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 8. Warstwowanie przekątne w piaskowcu (powiększenie ławicy z Fot. 7)	Mader Anna	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 9. Zmarszczki (riplemarki) na powierzchni piaskowca (środkowa część poziomu IV) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 9. Zmarszczki (riplemarki) na powierzchni piaskowca (środkowa część poziomu IV)	Mader Anna	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 10. Gruba ławica piaskowca w obrębie różnobarwnych iłowców, stanowiących wypełnienie małego koryta (środkowa część poziomu IV) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 10. Gruba ławica piaskowca w obrębie różnobarwnych iłowców, stanowiących wypełnienie małego koryta (środkowa część poziomu IV)	Mader Anna	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 11. Warstwowania przekątne w bloku piaskowca gruboławicowego AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 11. Warstwowania przekątne w bloku piaskowca gruboławicowego	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 12. Gruba ławica piaskowca z owalnymi śladami po litoklastach (II poziom) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 12. Gruba ławica piaskowca z owalnymi śladami po litoklastach (II poziom)	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 13a. Warstwowania prząkatne i kanały bioturbacyjne (zrobione przez bezkręgowce) w piaskowcu (N część poziomu II) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 13a. Warstwowania prząkatne i kanały bioturbacyjne (zrobione przez bezkręgowce) w piaskowcu (N część poziomu II)	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot 13b. Warstwowania przekątne i kanał bioturbacyjny w piaskowcu (N częśc poziomu II) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot 13b. Warstwowania przekątne i kanał bioturbacyjny w piaskowcu (N częśc poziomu II)	Mader Anna	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 14. Riplemarki na powierzchni piaskowca (N część poziomu II) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 14. Riplemarki na powierzchni piaskowca (N część poziomu II)	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 15. Riplemarki półksiężycowe na bloku piaskowca AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 15. Riplemarki półksiężycowe na bloku piaskowca	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 16. Bioturbacje na powierzchni piaskowca (N część II poziomu) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 16. Bioturbacje na powierzchni piaskowca (N część II poziomu)	Złonkiewicz Zbigniew	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 17. Fragment łodygi rosliny (N część II poziomu) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 17. Fragment łodygi rosliny (N część II poziomu)	Mader Anna	11.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 18. Przykład współczesnej rzeki meandrującej w małej skali (N część II poziomu) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 11.12.2017	Fot. 18. Przykład współczesnej rzeki meandrującej w małej skali (N część II poziomu)	Mader Anna	11.12.2017

001322 : Osady triasu w kopalni Pałęgi