KDG: Kamieniołom Ostrówka - profil pogranicza dewonu i karbonu

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	Góry Świętokrzyskie (antyklinorium świętokrzyskie)
2. Wiek geologiczny:	fran famen dewon górny karbon dolny turnej wizen
3.1 Litologia:	Wapienie Łupki ilaste Wapienie organodetrytyczne Iłowce Piaskowce
3.2 Forma rzeźby terenu:	góra
3.3 Geneza:	morska
4. Opis geostanowiska:	Stanowisko znajduje się w granicach regionu kieleckiego, w obrębie północnego skrzydła antykliny chęcińskiej. Jest to stratotypowy profil pogranicza osadów dewonu górnego – fran i famen oraz karbonu dolnego – trurnej i wizen. Profil jest dostępny do bezpośredniej obserwacji we fragmentach północnej, nieeksploatowanej ściany Kamieniołomu Ostrówka na długości ok. 1 600 m. Wyższa część profilu wizenu odsłonięta była dobrze w przekopach przez Todową Grząbę (lokalizacja B na Ryc. 2; Fot. 11). Następstwo stratygraficzne i wykształcenie litofacjalne profilu zostało szczegółowo omówione w licznych pozycjach literatury. Cechą charaterystyczną tego stanowiska jest bardzo bogata i różnorodna fauna zarówno w osadach dewońskich (fran, famen) jak i karbońskich (turnej, wizen).Utwory franu sa reprezentowane przez jasnoszare, masywne i gruboławicowe wapienie stromatoporidowo-koralowcowe formacji z Kowali (Fot. 1, 2, 4, 5, 12, 19). Osady te reprezentują schyłkowa fazę rozwoju izolowanej platformy węglanowej o płytwowodnym charakterze sedymentacji, gdzie dochodziło nawet do okresowych wynurzeń i rozwoju krasu - ławice o charakterze zlepieńcowatym (Fot. 7). Wapienie franu są silnie zaangażowane tektonicznie - pocięte uskokami a bloki poprzesuwane względem siebie, o czym świadczą lustra tektoniczne (Fot. 8). Spękania w wapieniach wypełniał kalcyt, tworząc żyły. (Fot. 9). Na jasnych wapieniach franu niezgodnie spoczywa ławica lub kilka ławic ciemnoszarych wapieni famenu z liczną fauną głowonogów i liliowcow (utwory sztormowe). Rozpoczynają one depozycję głębszych osadów po-platformowych, która kontynuuje się do dolnego karbonu. Utwory dolnego karbonu wykształcone są jako czarne łupki turneju z cienkimi, nieciągłymi warstwami wapieni (Fot. 6, 16), przechodzące w czarne łupki dolnego wizenu (Fot. 13) z konkrecjami fosforytowymi (Fot. 14) i fragmentami zwęglonego drewna (Fot. 15). Nad nimi leżą czarne łupki krzemionkowe dolnego-środkowego wizenu, reprezentujace warstwy zarębiańskie (Fot. 4, 19) a jeszcze wyżej - wapienie górnego wizenu (Fot. 20), lokalnie przepełnione fauną ramienonogów (Fot. 10), liliowców (Fot. 17) i koralowców a także detrytusem zwglonych roślin (Fot. 18). W dawnej literaturze opisywane były one jako wapień węglowy. Wapienie te były widoczne w rowach badawczych na Todowej Grząbie (Fot. 3, 11).

Kliknij na zdjęciu aby obejrzeć je w powiększeniu.

Autor	Tytuł	Publikacja	Rok wydania	Uwagi	ISBN
BEŁKA Z., SKOMPSKI S.	Mechanizm sedymentacji i pozycja facjalna wapienia węglowego w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich.	Przegl. Geol. 8: 442-449.	1988
BEŁKA Z., SKOMPSKI S., SOBOŃ-PODGÓRSKA J.	Reconstruction of a lost carbonate platform on the shelf of Fennosarmatia: evidence from Visean polymictic debrites, Holy Cross Mts., Poland In Recent advances in Lower Carboniferous Geology.	Geol. Society spec. publ., 10: 315-329	1996
MALEC J., RACKI G.	Givetian and Frasnian ostracod association from the Holy Cross Mts.	Acta Palaeont. Polon., 37, 2-4: 359-384.	1993
NARKIEWICZ M., RACKI G., WRZOŁEK T.	Litostratygrafia dewońskiej serii stromatoproidowo-koralowcowej w Górach Świętokrzyskich.	Kwart. Geol., 34, 3: 433-456.	1990
SZULCZEWSKI M.	The nature of unconformities in the Upper Devonian-Lower Carboniferous condensed sequence in the Holy Cross Mts.	Acta Geol. Pol. , 28, 3: 283-298.	1978
SZULCZEWSKI M., BEŁKA Z., SKOMPSKI S.	The browning of a carbonate platform: an example from the Devonian-Carboniferous of the south-western Holy Cross Mts, Poland.	Sedim. Geology, 106: 21-49.	1996
WRÓBLEWSKI T.		Ochrona georóżnorodności w regionie świętokrzyskim. Państw. Inst. Geol. Warszawa.	2000
ŻAKOWA H.	Wybrane problemy karbonu Gałęzic w świetle najnowszych badań.	Biul. Inst. Geol., 296: 5-50.	1976
ŻAKOWA H.	Rozwój i stratygrafia karbonu Gór Świętokrzyskich.	W: Przewodnik 53 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Kielce 6-8 września 1981: 89-100.	1981
ŻAKOWA H.	Brachiopods of the family Dictyoclostidae stehli, 1954 from the Upper Visean strata of Gałęzice.	Biul. Inst. Geol., 358: 45-71.	1988
KULETA M., ZBROJA S.	Profil pogranicza osadów dewonu i karbonu w kamieniołomie Ostrówka - Todowa Grząba. Karta ewidencyjna stanowiska dokumentacyjnego - sierpień 2005			Archiwum KGOŚ AGH Kraków
SŁOMKA T. i in.	Skały paleozoiczne w kamieniołomie w Gałęzicach.	Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce, AGH Kraków: 208-209	2006
Szulczewski M., Belka Z., Skompski S.	The drowning of a carbonate platform: an example from the Devonian-Carboniferous of southwestern Holy Cross Mountains, Poland.	Sedimentary Geology, 106	1996

1. Nazwa obiektu:	Kamieniołom Ostrówka - profil pogranicza dewonu i karbonu
2. Typ obiektu:	odsłonięcie geologiczne sztuczne
3. Współrzędne GPS:	Φ: 50° 50' 37,500" Δ: 20° 24' 03,600"
4. Przynależność administracyjna:	świętokrzyskie - kielecki - Piekoszów (gm. wiejska)
4.1 Miejscowość:	Gałęzice
5. Kraina geograficzna:	Góry Świętokrzyskie Wyżyna Kielecka Wyżyna Małopolska
6. Opis lokalizacji obiektu:	Osady z pogranicza dewonu i karbonu odsłaniają się obecnie (listopad, 2017) we fragmentach najwyższego poziomu północnej ściany Kamieniołomu Ostrówka, na długości ok. 1600 m. Dokumentacja fotograficzna pochodzi z czterech stanowisk zlokalizowanych w zachodniej i wschodniej części kamieniołomu oraz na Todowej Grząbie (Ryc. 2).
7. Forma własności terenu:	skarb państwa
8. Nr i nazwa arkusza mapy:	814 Piekoszów

1. Długość:	od: 30 m do: 80 m
2. Szerokość:	od: 5 m do: 50 m
3. Wysokość:	od: 1 m do: 20 m
4. Powierzchnia:	brak
5. Objętość:	brak
6. Wysokość n.p.m.:	300 m
7. Inne mierzalne cechy:	brak

1. Forma własności obiektu:	skarb państwa
2. Status:	poza obszarem chronionym
3. Status - uwagi:	brak
4. Stan zachowania obiektu:	zadowalający wymaga prac konserwacyjnych
5. Położenie	na uboczu
6. Dostępność:	dostęp utrudniony
7. Ekspozycja:	dobrze wyeksponowany
8. Ranga obiektu:	krajowa
9. Uwagi o położeniu i dostępności:	Stanowisko znajduje się w obrębie stromej ściany czynnej kopalni Ostrówka. Wejście na teren geostanowiska jest możliwe po wcześniejszym uzyskaniu zgody zarządcy kopalni - Nordkalk Miedzianka S.A. Niezbędne sa kaski i kamizelki. W odległości ok. 2 km na wschód przebiega niebieski szlak Chęciny - Zelejowa – Jaskinia Raj – Słowik – Pasmo Posłowickie – Otrocz – Daleszyce - Pasmo Cisowskie –Łagów.
10. Ocena atrakcyjności turystycznej:
11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej:
12. Ocena atrakcyjności naukowej:
13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu:	Stanowisko znajduje się przy granicy otuliny Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego, w którym reprezentowane są tu skały wszystkich okresów geologicznych od kambru po czwartorzęd, jest od dawna wykorzystywany w edukacji nauk o ziemi. Stanowisko to unikatowe odsłonięcie pogranicza dewonu górnego i karbonu dolnego, znane w literaturze światowej i bardzo często prezentowane z okazji krajowych i międzynarodowych konferencji oraz zjazdów naukowych.
14. Pozostałe uwagi:	Zarządca: NORDKALK Miedzianka SA, Kraków; Miedzianka, 26-065 Piekoszów W rejonie miejscowości Gałęzice znajdują się liczne europejskiej klasy obiekty przyrody nieożywionej od dawna opisywane w literaturze geologicznej i popularno-naukowej. Proponuje się tu utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego o powierzchni około 100 ha z 4 rezerwatami (m.in. Ostrówka-Todowa Grząba).

Zdjęcia	Tytuł	Autor	Data wyk.
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ryc. 1. Lokalizacja odsłonięć w N ścianie Kamieniołomu Ostrówka i przekopie przez Todową Grząbę AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Ryc. 1. Lokalizacja odsłonięć w N ścianie Kamieniołomu Ostrówka i przekopie przez Todową Grząbę	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 1. Ogólny widok północnej ściany w zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 1. Ogólny widok północnej ściany w zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 2. Kontakt utworów dewonu i karbonu (W część kamieniołomu) AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 2. Kontakt utworów dewonu i karbonu (W część kamieniołomu)	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 3. Węglanowe osady karbonu górnego w pozostałości po rowie badawczym na Todowej Grząbie AUTOR: Kuleta Maria DATA WYKONANIA: 11.07.2005	Fot. 3. Węglanowe osady karbonu górnego w pozostałości po rowie badawczym na Todowej Grząbie	Kuleta Maria	11.07.2005
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ryc. 2. Lokalizacja odsłonięć utworów z pogranicza dewonu i karbonu w N ścianie Kamieniołomu Ostrówka i naTodowej Grząbie (źródło podkładu: Geoportal) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 19.12.2017	Ryc. 2. Lokalizacja odsłonięć utworów z pogranicza dewonu i karbonu w N ścianie Kamieniołomu Ostrówka i naTodowej Grząbie (źródło podkładu: Geoportal)	Mader Anna	19.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 4. Ogólny widok N ściany w zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka. Elipsą zaznaczono wychodnię osadów dolnego karbonu, trójkątem - Todową Grząbę. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 4. Ogólny widok N ściany w zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka. Elipsą zaznaczono wychodnię osadów dolnego karbonu, trójkątem - Todową Grząbę.	Złonkiewicz Zbigniew	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 5. Kontakt masywnych wapieni franu i famenu? (górny dewon) z ciemnymi łupkami turneju i łupkami krzemionkowymi wizenu (dolny karbon) w północnej ścianie zachodnej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja A na Ryc. 2). W tle widoczny masyw Miedzianki. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 5. Kontakt masywnych wapieni franu i famenu? (górny dewon) z ciemnymi łupkami turneju i łupkami krzemionkowymi wizenu (dolny karbon) w północnej ścianie zachodnej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja A na Ryc. 2). W tle widoczny masyw Miedzianki.	Złonkiewicz Zbigniew	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 6. Osady dolnego karbonu, reprezentowane przez ciemne łupki turneju i łupki krzemionkowe wizenu, w północnej ścianie zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja A na Ryc. 2). AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 6. Osady dolnego karbonu, reprezentowane przez ciemne łupki turneju i łupki krzemionkowe wizenu, w północnej ścianie zachodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja A na Ryc. 2).	Mader Anna	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 7. Zlepieniec w osadach franu budujący dolną część skałki na krawędzi N ściany kamieniołomu (lokalizacja A na Ryc. 2) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 7. Zlepieniec w osadach franu budujący dolną część skałki na krawędzi N ściany kamieniołomu (lokalizacja A na Ryc. 2)	Złonkiewicz Zbigniew	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 9. Fragment żyły kalcytowej tnącej wapienie franu (lokalizacja A na Ryc. 2) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 9. Fragment żyły kalcytowej tnącej wapienie franu (lokalizacja A na Ryc. 2)	Złonkiewicz Zbigniew	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 10. Fragment muszlowca ramienionogowego górnego wizenu (tzw. wapień węglowy) budującego Todową Grząbę (lokalizacja A na Ryc. 2) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 13.12.2017	Fot. 10. Fragment muszlowca ramienionogowego górnego wizenu (tzw. wapień węglowy) budującego Todową Grząbę (lokalizacja A na Ryc. 2)	Złonkiewicz Zbigniew	13.12.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 11. Pozostałości po rowach badawczych na Todowej Grząbie (lokalizacja B na Ryc. 2) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 11. Pozostałości po rowach badawczych na Todowej Grząbie (lokalizacja B na Ryc. 2)	Mader Anna	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 12. Kontakt wapieni franu i famenu? z łupkami i wapieniami turneju (zaznaczonymi elipsą) w N ścianie wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja C na Ryc. 2) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 12. Kontakt wapieni franu i famenu? z łupkami i wapieniami turneju (zaznaczonymi elipsą) w N ścianie wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja C na Ryc. 2)	Mader Anna	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 13. Łupki z cienkimi warstwami wapieni (turnej) na N ścianie wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja C na Ryc. 2) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 13. Łupki z cienkimi warstwami wapieni (turnej) na N ścianie wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja C na Ryc. 2)	Złonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 13. Czarne łupki dolnego-środkowego wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 13. Czarne łupki dolnego-środkowego wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm)	Złonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 14. Konkrecje fosforanowe w czarnych łupkach wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm) AUTOR: Zlonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 14. Konkrecje fosforanowe w czarnych łupkach wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm)	Zlonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 15. Fragmenty zwęglonego drewna w czarnych łupkach wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2: skala 5 cm) AUTOR: Zlonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 15. Fragmenty zwęglonego drewna w czarnych łupkach wizenu (lokalizacja C na Ryc. 2: skala 5 cm)	Zlonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 16. Odsłonięcie łupkow wizenu z wapieniami, lokalnie o charakterze muszlowców, w skarpie na N od krawędzi kamieniołomu (lokalizacja C na RYC. 2) AUTOR: Mader Anna DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 16. Odsłonięcie łupkow wizenu z wapieniami, lokalnie o charakterze muszlowców, w skarpie na N od krawędzi kamieniołomu (lokalizacja C na RYC. 2)	Mader Anna	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 17. Fragment muszlowca z łupków wizenu, przepełnionego członami liliowcow i muszlami ramienionogów (lokalizacja C na Ryc. 2) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 17. Fragment muszlowca z łupków wizenu, przepełnionego członami liliowcow i muszlami ramienionogów (lokalizacja C na Ryc. 2)	Złonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 18. Fragment wapienia wizenu z detrytusem zwęglonej flory (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm) AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 14.11.2017	Fot. 18. Fragment wapienia wizenu z detrytusem zwęglonej flory (lokalizacja C na Ryc. 2; skala 5 cm)	Złonkiewicz Zbigniew	14.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 19. Kontakt wapieni franu z utworami dolnego karbonu wykształconymi w postaci czarnych łupków turneju, czarnych i pstrych łupków dolnego-środkowego wizenu i wapieni górnego wizenu w stropie, stanowiących wypełnienie małej formy synklinalnej. Lokalizacja - N ściana wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja D na Ryc. 2). AUTOR: Malec Jan DATA WYKONANIA: 18.03.2015	Fot. 19. Kontakt wapieni franu z utworami dolnego karbonu wykształconymi w postaci czarnych łupków turneju, czarnych i pstrych łupków dolnego-środkowego wizenu i wapieni górnego wizenu w stropie, stanowiących wypełnienie małej formy synklinalnej. Lokalizacja - N ściana wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja D na Ryc. 2).	Malec Jan	18.03.2015
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 20. Łupki dolnego-środkowego wizenu i wapienie górnego wizenu w stropie N ściany wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja D na Ryc. 2) AUTOR: Malec Jan DATA WYKONANIA: 18.03.2015	Fot. 20. Łupki dolnego-środkowego wizenu i wapienie górnego wizenu w stropie N ściany wschodniej części Kamieniołomu Ostrówka (lokalizacja D na Ryc. 2)	Malec Jan	18.03.2015

001391 : Kamieniołom Ostrówka - profil pogranicza dewonu i karbonu