KDG: Złotopieńska Dziura oraz Czartorysko

Podgląd karty:

Drukuj

001505 : Złotopieńska Dziura oraz Czartorysko

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	Karpaty zewnętrzne
2. Wiek geologiczny:	czwartorzęd paleogen
3.1 Litologia:	Piaskowce i łupki (flisz)
3.2 Forma rzeźby terenu:	osuwiska jaskinia
3.3 Geneza:	grawitacyjna
4. Opis geostanowiska:	Czartorysko to rozczłonkowana skarpa niszy osuwiskowej o długości około 500 m i wysokości kilkunastu metrów, w obrębie której zinwentaryzowano 12 jaskiń i schronisk skalnych a także stwierdzono występowanie szeregu innych form rzeźby (ścianki i progi skalne, zapadliska oraz leje), które związane są genetycznie z ruchami grawitacyjnymi w obrębie stoku. Stok zbudowany jest z prawie poziomo zalegających gruboławicowych piaskowców formacji magurskiej jednostki magurskiej (eocen-oligocen). Największą jaskinią strefy jest Czarci Dół (dług. 140 m), najciekawszą ze względów naukowych jest natomiast Złotopieńska Dziura. Jaskinia ta usytuowana jest w górnej części skarpy osuwiskowej. Składa się z korytarzy rozwiniętych generalnie wzdłuż spękań równoległych do rozciągłości skarpy i tworzących cztery schodowo obniżające się w dół kondygnacje (piętra) o wysokościach (1,5-2 m) warunkowanych grubością ławic piaskowców. Poszczególne korytarze mają przekroje zwykle prostokątne (szer. 0,7-1,5 m), stropy utworzone przez powierzchnie spągowe ławic oraz proste ściany wycięte wzdłuż płaszczyzn spękań ciosowych (równych) bądź też ściany muszlowo wygięte, powstałe wzdłuż pęknięć odprężeniowych. Obserwuje się charakterystyczne prawoskrętne wygięcie kierunków korytarzy głębszych kondygnacji. Obserwacje struktur skalnych na ścianach dostokowych i odstokowych jaskini wskazują, iż powstała ona w wyniku prostego, dylatacyjnego rozszerzania się masywu (translacji jego części odstokowej), bez udziału pionowego obniżania (ześlizgu). Złotopieńska Dziura a także inne jaskinie w strefie niszy oraz leje i zagłębienia są świadectwem kontynuacji stopniowego rozpadu masywu (po zejściu osuwiska) pod wpływem siły grawitacji i jego przygotowywania do rozwoju osuwiska następnej generacji. Część z jaskiń Czartoryska, w tym Złotopieńska Dziura została odkryta w latach 1995-1997, natomiast pozostałe – na początku XXI wieku (do 2004 r.). Nazwa Złotopieńskiej Dziury wiązana jest z legendą o złotym skarbie zbójników ukrytym w Łopieniu (na którego stoku znajdują się opisywane obiekty).

Kliknij na zdjęciu aby obejrzeć je w powiększeniu.

Zdjęcia	Tytuł	Autor	Data wyk.
TYTUŁ ZDJĘCIA: Jaskinia Złotopieńska Dziura: A. Plan i przekroje poprzeczne (wg: Mleczek 1997); objaśnienia oznaczeń: 1-5 - kontury korytarzy jaskiniowych (1 - kondygnacja I, 2 - kondygnacja Ia, 3 - kondygnacja II, 4 - kondygnacja III, 5 - kondygnacja IV), 6 - studnia lub komin jaskiniowy, 7 - skarpa w obrębie jaskini, 8 - górna część skarpy niszy osuwiskowej. B. Schematyczny przekrój przez jaskinię i górną część niszy osuwiskowej (wg: Margielewski, Urban 2000, zmodyfikowany) z oznaczeniami kondygnacji (poziomów) jaskiniowych AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2010-06-16	Jaskinia Złotopieńska Dziura: A. Plan i przekroje poprzeczne (wg: Mleczek 1997); objaśnienia oznaczeń: 1-5 - kontury korytarzy jaskiniowych (1 - kondygnacja I, 2 - kondygnacja Ia, 3 - kondygnacja II, 4 - kondygnacja III, 5 - kondygnacja IV), 6 - studnia lub komin jaskiniowy, 7 - skarpa w obrębie jaskini, 8 - górna część skarpy niszy osuwiskowej. B. Schematyczny przekrój przez jaskinię i górną część niszy osuwiskowej (wg: Margielewski, Urban 2000, zmodyfikowany) z oznaczeniami kondygnacji (poziomów) jaskiniowych	Urban Jan	2010-06-16
TYTUŁ ZDJĘCIA: Złotopieńska Dziura - cokół skalny w górnej części skarpy niszy osuwiskowej, w obrębie którego występuje jaskinia; jej otwór znajduje się w ściance poniżej korzeni pochylonego drzewa AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2010-06-13	Złotopieńska Dziura - cokół skalny w górnej części skarpy niszy osuwiskowej, w obrębie którego występuje jaskinia; jej otwór znajduje się w ściance poniżej korzeni pochylonego drzewa	Urban Jan	2010-06-13
TYTUŁ ZDJĘCIA: Otwór Złotopieńskiej Dziury - charakter szczeliny wskazuje na rotacyjny ruch odstokowej części masywu w najwyższej (I) kondygnacji jaskini AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2010-06-13	Otwór Złotopieńskiej Dziury - charakter szczeliny wskazuje na rotacyjny ruch odstokowej części masywu w najwyższej (I) kondygnacji jaskini	Urban Jan	2010-06-13
TYTUŁ ZDJĘCIA: Złotopieńska Dziura - korytarz drugiej (II) kondygnacji jaskini ma prawie równoległe ściany boczne wycięte wzdłuż powierzchni ciosowych i płaski strop stanowiący spągową powierzchnię ławicy AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2003-07-15	Złotopieńska Dziura - korytarz drugiej (II) kondygnacji jaskini ma prawie równoległe ściany boczne wycięte wzdłuż powierzchni ciosowych i płaski strop stanowiący spągową powierzchnię ławicy	Urban Jan	2003-07-15
TYTUŁ ZDJĘCIA: Złotopieńska Dziura - korytarz trzeciej (III) kondygnacji jaskini; prawie równoległe ściany boczne i płaski strop wskazują na jego powstanie w rezultacie translacyjnego ruchu masywu odstokowego (rozszerzania, dylatacji) AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2010-06-13	Złotopieńska Dziura - korytarz trzeciej (III) kondygnacji jaskini; prawie równoległe ściany boczne i płaski strop wskazują na jego powstanie w rezultacie translacyjnego ruchu masywu odstokowego (rozszerzania, dylatacji)	Urban Jan	2010-06-13
TYTUŁ ZDJĘCIA: Złotopieńska Dziura - korytarz najniższej, czwartej (IV) kondygnacji jaskini ma nierówne, częściowo „muszlowe” ściany wycięte wzdłuż spękań odprężeniowych AUTOR: Urban Jan DATA WYKONANIA: 2010-06-13	Złotopieńska Dziura - korytarz najniższej, czwartej (IV) kondygnacji jaskini ma nierówne, częściowo „muszlowe” ściany wycięte wzdłuż spękań odprężeniowych	Urban Jan	2010-06-13

Autor	Tytuł	Publikacja	Rok wydania	Uwagi	ISBN
Alexandrowicz Z.	Framework of European geosites in Poland	Nature Conservation 62 (5): 63-87	2006	propozycja umieszczenia na europejskiej liście stanowisk geologicznych (stanowisko "Góra Łopień")	1643-9252
Bubula B.	Tajemnice podziemi. Nowe jaskinie Beskidu Wyspowego	Wyd. Klub Grotołazów Limanowa 1995-2001, Limanowa: 11-13	2001
Kapturkiewicz A., Lisiecki P.	Rozmieszczenie jaskiń na Czartorysku (góra Łopień, Beskid Wyspowy)	Jaskinie Beskidzkie 5: 64	2004	mapka
Klassek G., Mleczek T.	Eksploracja i inwentaryzacja jaskiń polskich Karpat fliszowych (wrzesień 2008-sierpień 2009)	Szelerewicz M., Urban J., Dobrowolski R. (red.), Materiały 43. Sympozjum Speleologicznego, 16-18.10.2009, Zamość. Sekcja Speleol. PTP im. Kopernika, Kraków: 62-65	2009	aktualne rozmiary	978-83-61191-24-7
Margielewski W., Urban J.	Charakter inicjacji ruchów masowych w Karpatach fliszowych na podstawie analizy strukturalnych uwarunkowań rozwoju wybranych jaskiń szczelinowych	Przegląd Geologiczny 48, 3: 268-274	2000		0033-2151
Margielewski W., Urban J.	Initiation of mass movement in the Polish Flysch Carpathians studied in the selected crevice type caves	Rybář J., Stemberk J., Wagner P. (eds), AA Balkema Publ., Lisse-Abingdon-Exton-Tokyo: 405-409	2002		90-5809-393X
Margielewski W., Urban J.	Crevice-type caves as initial forms of rock landslide development in the Flysch Carpathians	Geomorphology 54, 3-4: 325-338	2003		0169-555X
Mleczek T.	Jaskinia Czarci Dół ...	Pulina M. (red.), Jaskinie Polskich Karpat fliszowych, t. 2. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Warszawa: 63-74	1997	opisy inwentarzowe i plany 8 jaskiń Czartorzyska	83-908207-2-2
Mleczek T.	Złotopieńska Dziura	Pulina M. (red.), Jaskinie Polskich Karpat fliszowych, t. 2. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Warszawa: 66-70 i wkładka	1997	opis inwentarzowy i plan jaskini	83-908207-2-2
Urban J.	49. Góra Łopień	Alexandrowicz Z., Poprawa D. (red.), Ochrona georóżnorodności polskich Karpat. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 47	2000		83-86986-46-8

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Zauważone błędy prosimy zgłaszać w Systemie Śledzenia Zagadnień CBDG - projekt: Geostanowiska CRGP 2.0, Kategoria: Geostanowiska WWW v. 2.3.20