| 1. Nazwa obiektu: |
Góry Wschodnie koło Chotla Czerwonego - Zagórza
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 22' 20,300"
Δ:
20° 43' 42,000"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - buski - Wiślica (gm. wiejska)
|
| 4.1 Miejscowość: |
Zagórze
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Z drogi 776 zgodnie z drogowskazem w kierunku Chotla Czerwonego. Przez wieś i dalej prosto drogą, do końca jej asfaltowej nawierzchni. Po kilkunastu metrach w prawo, w drogę do Zagórza. Tą drogą do końca asfaltu i w prawo w utwardzoną drogę przez wieś. Nią około 300 metrów do tablicy rezerwatu po prawej stronie drogi.
|
| 7. Forma własności terenu: |
skarb państwa
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
917 Busko Zdrój
|
| 1. Długość: | od: 400 m |
| 2. Szerokość: | od: 1 m do: 4 m |
| 3. Wysokość: | od: 1 m do: 3 m |
| 4. Powierzchnia: | brak |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 195 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | skarb państwa |
| 2. Status: | chroniony |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | krajowa |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- niecka miechowska (Niecka Nidziańska)
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: | |
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | Między dźwigającymi się na południu Karpatami i wyniesionym obszarem Wyżyn Środkowopolskich na północy, znalazło się w miocenie (23 - 5 mln lat temu) zaklęśnięcie skorupy ziemskiej zwane zapadliskiem przedkarpackim wypełnione wodami morza. Jego wybrzeża północne rozciągały się na terenach obecnego Roztocza, południowych stokach Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Miechowskiej, na południu wnikało ono w Karpaty. Wśród rozmaitych osadów tego morza miejsce szczególne zajmują gipsy - pospolicie występujące na powierzchni Ponidzia. Ich powstanie wiąże się z epizodem w historii morza mioceńskiego, podczas którego na skutek wysokiego parowania i niedostatecznego zasilania w wody morskie i słodkie, zaczęło ono wysychać. Ponieważ woda morska stanowi roztwór rozpuszczonych soli, a dla każdej z nich istnieje określony maksymalny stan nasycenia (parametry roztworu nasyconego), na skutek wysychania stężenie soli rosło i w pewnym momencie osiągnęło stan roztworu nasyconego w stosunku do siarczanu wapnia (CaSO4). Z wody morskiej zaczęły wytrącać się drobiny siarczanu wapnia łącząc się ze sobą i budując kryształy gipsu. Kryształy (nie tylko gipsu, - każdego minerału) to takie produkty przyrody nieożywionej, które mają uporządkowaną strukturę wewnętrzną. W tej strukturze np. gipsu każdy atom wapnia, siarki i tlenu otrzymuje swoje należne miejsce. Temu zjawisku kryształy zawdzięczają obecność płaskich ścian, zdolność odbijania światla. Na dnie mioceńskiego morza zaczęły w pewnym momencie rosnąć kryształy gipsu, a rosły w charakterystyczny sposób przybierając kształt kojarzony z wyglądem ogona jaskółki. Stąd powszechnie stosowana dla kryształów gipsu tak wykształconych nazwa - jaskółcze ogony. Kryształy w jaskółczych ogonach pękają wzdłuż gładkich powierzchni , a te powierzchnie odbijają światło "szkląc się". Stąd dla dolnej części serii gipsowej, w której występują szklące się jaskółcze ogony używa się nazwy - gipsy szklicowe. Te właśnie gipsy są głównym elementem odsłoniętym w Górach wschodnich.
Ponad gipsami szklicowymi występuje kilka warstw zbudowanych z muraw selenitowych, a wyżej dwie cienkie ławice gipsów cienkolaminowanych.
Górna część profilu odsłonięcia jest opanowana przez chaotycznie rozmieszczone kryształy gipsowe z obecnymi wśród nich okazałymi, długimi, zakrzywionymi podobnie jak klinga szabli. Z tego powodu ten rodzaj skały gipsowej nazywany jest gipsem szablastym. Profil Gór Wschodnich wieńczą zatem gipsy szablaste. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
brak aktualizacji |
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Łyczewska J. | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 00, arkusz Busko-Zdrój (917) | Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. | 1972 | | | | Łyczewska J. | Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1: 50 000, arkusz Busko-Zdrój (917) | Państwowy Instytut Geologiczny | 1972 | | | | Urban J. | Kras gipsowy w Nadnidziańskim i Szanieckim Parku Krajobrazowym. | Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Kielce. | 2008 | | ISBN 978-83-87900-62-5 | | Kasprzyk A. | Litologia, zagospodarowanie i walory naukowo-krajoznawcze gipsów Ponidzia. | Chrońmy Przyrodę Ojczystą, tom 54, nr 5. | 1998 | | |
|
Φ: 50,372306 Δ: 20,728333