KDG: Piaskowce szydłowieckie w Śmiłowie

Podgląd karty:

Drukuj

002010 : Piaskowce szydłowieckie w Śmiłowie

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	obrzeżenie mezozoiczne Gór Świętokrzyskich
2. Wiek geologiczny:	jura dolna pliensbach górny
3.1 Litologia:	Piaskowce
3.2 Forma rzeźby terenu:	inne
3.3 Geneza:	morska rzeczna
4. Opis geostanowiska:	Złoże „Śmiłów” jest jednym z największych złóż "piaskowców szydłowieckich", należących do formacji drzewickiej (Pieńkowski 2004, 2006). Utworzono tu trzy poziomy eksploatacyjne o ścianach kilkumetrowej wysokości, z których dolny sięga poniżej zwierciadła pierwszego poziomu wodonośnego (fot. 1, 2). Obecnie wydobycie prowadzone jest na niższych poziomach. Warstwy skalne zapadają tu pod kątem kilku stopni ku ENE, zaś odsłonięty ich profil liczy około 20 m długości. W ścianach odsłonięto piaskowce kwarcowe, drobno- i bardzo drobnoziarniste, o dobrze wysortowanym ziarnie, barwy jasnobrązowej, żółtej, jasnoszarej, niekiedy kremowej. Ziarno spojone jest skąpym spoiwem krzemionkowym lub krzemionkowo-ilastym, czasem z dodatkiem związków żelaza. Ławice piaskowców często liczą po około 1 m miąższości. Często cechuje je wewnętrzne warstwowanie płaskie równoległe (poziome) (fot. 3) lub przekątne (fot. 4), wyeksponowane zwłaszcza na zwietrzałych powierzchniach ścian nieczynnego górnego poziomu eksploatacyjnego. Obrazuje ono osadzanie materiału ziarnowego (ziaren piasku, bądź pyłu) pod działaniem falowania oraz prądów. Miejscami w piaskowcach pojawiają się rdzawe smugi lub plamy, związane z migracją i wtórną koncentracją wodorotlenków żelaza. Koncentrację związków żelaza obserwuje się także na powierzchniach stropowych niektórych ławic. Zażelazienia są zazwyczaj całkowicie niezależne od pierwotnej struktury wewnętrznej ławic, związanej z procesami osadowymi (fot. 5). W połowie wysokości ściany drugiego (licząc od góry) poziomu eksploatacyjnego obserwuje się pakiet warstw białych iłowców i mułowców kaolinitowych (fot. 6). Szczegółowe obserwacje struktur (Pieńkowski 2006) pozwoliły na rozpoziomowanie odsłoniętego profilu (fot. 7) i interpretację kopalnych środowisk: 1 - Dolna partia profilu, odsłonięta w ścianach trzeciego (licząc od góry) poziomu eksploatacyjnego, reprezentuje osady dynamicznego morskiego środowiska przybrzeżnego. Obok ławic o płaskich, mononotonnych powierzchniach stropowych, ewentualnie pokrytych "zmarszczkami prądowymi" (riplemarkami) (fot. 8), spotyka się płytkie kanały erozyjne (fot. 9), powstałe pod działaniem prądów dennych. 2 - Szczytowa partia trzeciego poziomu eksploatacyjnego i dolna część ściany poziomu drugiego, to osady powstałe bezpośrednio przy brzegu zbiornika oraz osady przybrzeżnej bariery piaszczystej (nad Bałtykiem nazywanej "mielizną"), z udziałem ziaren, które przeszły obróbkę eoliczną. 3 - Pakiet warstw kaolinitowych iłowców i mułowców, ze ściany drugiego poziomu eksploatacyjnego zinterpretowana zostały jako osad lagunowy. 4 - Powyżej, w górnej części ściany poziomu drugiego oraz w ścianie najwyższego poziomu, obecnie nieeksploatowanego, leżą warstwowane osady rzeczne, korytowe i osady równi zalewowej, złożone przez rzeki meandrujące. W odsłoniętych skałach występują dwa typy skamieniałości. Pierwszy to szczeliny powstałe na powierzchni osadu pod wpływem jego wysychania podczas wynurzenia (fot. 10). Drugi to skamieniałe ślady działalności życiowej organizmów zwierzęcych oraz struktury pochodzenia roślinnego. W dolnej części profilu (w osadach przybrzeżnych) spotyka się poziomy nagromadzenia skamieniałości śladowych, pozostawionych w przydennej warstwie osadu przez żerujące bezkręgowce (fot. 11). W tej części profilu, w sąsiednim kamieniołomie, w latach przedwojennych znaleziono skrzypłocza (okaz zaginął podczas wojny). W profilu powyżej, w różnym nagromadzeniu występują struktury utworzone przez rośliny. Są to odciski szczątków roślinnych (gałęzi o różnej wielkości) (fot. 12) oraz struktury korzeniowe. W górnej części profilu, u podstawy pierwszego (najwyższego) poziomu ekploatacyjnego, na zażelazionej stropowej powierzchni ławicy piaskowców można napotkać pojedyncze odciski łap dinozaurów (fot. 13). Eksploatacja w kamieniołomie prowadzona jest od 1950 r. Eksploatowane tu piaskowce mają dobrą łupliwość i są miękkie w obróbce. Wydobycie roczne waha się w tym kamieniołomie od 8 - 25 tysięcy ton. Wydobywa się tu surowiec w postaci bloków. Do ich pozyskiwania stosuje się materiały wybuchowe (metoda lontu górniczego) o sile eksplozji dobranej indywidualnie do każdego bloku, tak że powoduje ona odspojenie bloku od ściany eksploatacyjnej bez jego pokruszenia. Dalsze dzielenie odspojonego bloku na żądane fragmenty odbywa się przy zastosowaniu metody „piły górniczej”. Polega ona na odwiercaniu rzędu otworów, w które wprowadza się materiał pęczniejący, powodujący rozdzielenie bloku na mniejsze fragmenty (fot. 3). Pozyskiwanie bloków w innych złożach prowadzone jest ręcznie przy pomocy łomów, klinów lub przy użyciu środków pęczniejących. Zobacz też: Pikiel, Piaskowce szydłowieckie w Broniowie, Łom Podkowiński.

Kliknij na zdjęciu aby obejrzeć je w powiększeniu.

Zdjęcia	Tytuł	Autor	Data wyk.
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 1. Słabo nachylone ławice piaskowców szydłowieckich (ściana południowo-zachodnia, widok z 2010 r.). Na pierwszym planie zażelaziona powierzchnia stropowa ławicy, leżąca u podstawy najwyższego poziomu eksploatacyjnego. Na tej powierzchni spotyka się struktury, najprawdopodobniej będące odciskami łap dinozaurów. AUTOR: Doroz Kazimiera DATA WYKONANIA: 04.06.2010	Fot. 1. Słabo nachylone ławice piaskowców szydłowieckich (ściana południowo-zachodnia, widok z 2010 r.). Na pierwszym planie zażelaziona powierzchnia stropowa ławicy, leżąca u podstawy najwyższego poziomu eksploatacyjnego. Na tej powierzchni spotyka się struktury, najprawdopodobniej będące odciskami łap dinozaurów.	Doroz Kazimiera	04.06.2010
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 2. Kamieniołom piaskowców Śmiłów. Widok od południowego zachodu. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 2. Kamieniołom piaskowców Śmiłów. Widok od południowego zachodu.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 3. Ławica piaskowców. Warstwowanie płaskie równoległe (poziome), podkreślone udziałem rdzawych związków żelaza. Widoczne pionowe otwory wiertnicze, wypełnione pęczniejącą substancją ilastą, służące do odspajania i podziału bloków podczas eksploatacji. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 3. Ławica piaskowców. Warstwowanie płaskie równoległe (poziome), podkreślone udziałem rdzawych związków żelaza. Widoczne pionowe otwory wiertnicze, wypełnione pęczniejącą substancją ilastą, służące do odspajania i podziału bloków podczas eksploatacji.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 4. Ławice piaskowców warstwowane przekątnie i poziomo, powstałych w środowisku rzecznym, widoczne w zwietrzałej ścianie kamieniołomu. Najwyższy poziom eksploatacyjny. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 4. Ławice piaskowców warstwowane przekątnie i poziomo, powstałych w środowisku rzecznym, widoczne w zwietrzałej ścianie kamieniołomu. Najwyższy poziom eksploatacyjny.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 5. Rdzawe smugi koncentracji uwodnionych tlenków żelaza, biegnące niezależnie od poziomego warstwowania w ławicy piaskowców. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 5. Rdzawe smugi koncentracji uwodnionych tlenków żelaza, biegnące niezależnie od poziomego warstwowania w ławicy piaskowców.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 6. Pakiet białych kaolinitowych utworów ilasto-mułowcowych, rozdzielających jasnożółte ławice piaskowców (środkowy poziom eksploatacyjny). AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 6. Pakiet białych kaolinitowych utworów ilasto-mułowcowych, rozdzielających jasnożółte ławice piaskowców (środkowy poziom eksploatacyjny).	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 7. Rozmieszczenie i następstwo środowisk, w których powstały tutejsze piaskowce, przedstawione na tle ścian kamieniołomu Śmiłów. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 7. Rozmieszczenie i następstwo środowisk, w których powstały tutejsze piaskowce, przedstawione na tle ścian kamieniołomu Śmiłów.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 8. "Zmarszczki prądowe" (riplemarki) na powierzchni granicznej ławicy piaskowców, powstałe na dnie pod działaniem prądów dennych. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 8. "Zmarszczki prądowe" (riplemarki) na powierzchni granicznej ławicy piaskowców, powstałe na dnie pod działaniem prądów dennych.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 9. Stropowa powierzchnia ławicy piaskowców z jamą wirową, powstałą w kanale prądowym na dnie, w strefie przybrzeżnomorskiej. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 9. Stropowa powierzchnia ławicy piaskowców z jamą wirową, powstałą w kanale prądowym na dnie, w strefie przybrzeżnomorskiej.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 10. Sieć szczelin spękaniowych, powstałych pod wpływem wysychania osadu podczas wynurzenia. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 10. Sieć szczelin spękaniowych, powstałych pod wpływem wysychania osadu podczas wynurzenia.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 11. Wypełnienia kanałów żerowiskowych, utworzonych przez bezkręgowce, żerujące w powierzchniowej warstwie osadu na dnie morskim. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 11. Wypełnienia kanałów żerowiskowych, utworzonych przez bezkręgowce, żerujące w powierzchniowej warstwie osadu na dnie morskim.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 12. Odciski szczątków roślinnych (łodyg), nagromadzonych na kopalnej powierzchni dna. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 16.11.2017	Fot. 12. Odciski szczątków roślinnych (łodyg), nagromadzonych na kopalnej powierzchni dna.	Złonkiewicz Zbigniew	16.11.2017
TYTUŁ ZDJĘCIA: Fot. 13. Struktury najprawdopodobniej będące odciskami "stóp" dinozaurów, zachowane na zażelazionej powierzchni kopalnych osadów nadrzecznych. Obecnie powierzchnia ta jest podstawą najwyższego poziomu eksploatacyjnego. AUTOR: Złonkiewicz Zbigniew DATA WYKONANIA: 27.08.2010	Fot. 13. Struktury najprawdopodobniej będące odciskami "stóp" dinozaurów, zachowane na zażelazionej powierzchni kopalnych osadów nadrzecznych. Obecnie powierzchnia ta jest podstawą najwyższego poziomu eksploatacyjnego.	Złonkiewicz Zbigniew	27.08.2010

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Zauważone błędy prosimy zgłaszać w Systemie Śledzenia Zagadnień CBDG - projekt: Geostanowiska CRGP 4.0, Kategoria: Geostanowiska WWW v.2.5.0