| 4. Opis geostanowiska: | Rejon Korytnicy k. Sobkowa to jedno z najważniejszych i najbardziej znanych stanowisk geologicznych, a przede wszystkim paleontologicznym w Polsce. W rejonie tym ok. 14-15 mln lat temu przebiegała lina wybrzeża ciepłego morza, które rozciągało się na południu i lądowego obszaru Gór Świętokrzyskich na północy. Właśnie tutaj ciepłe miocenskie morze rozległą zatoką wlewało się na obszar wyniesionych, zbudowanych ze skał paleozoiku i mezozoiku Gór Świętokrzyskich. Wybrzeże tego lądu miało bardzo urozmaicony kształt, zbliżony do dzisiejszego wybrzeża dalmatynskiego. Nad morskimi wodami, często wznosiły się zbudowane z białych wapieni jurajskie wzniesienia, czasami tworząc nadbrzeżne klify.
Akwen zatoki korytnickiej charakteryzował się zróżnicowaną batymetrią i urozmaiconą rzeźbą dna, a jednocześnie pozostawał w znacznym stopniu izolowany od wpływów otwartego morza. W takich warunkach powstawały na obszarze zatoki strefy spokojnej sedymentacji, gdzie gromadzące się osady nie były rozmywane przez fale i prądy morskie. Pozwalało to na osadzanie się miąższych kompleksów iłów spłukiwanych z wietrzejącego wybrzeża, Iły te zawierają przebogate zespoły mięczaków (głównie ślimaków i małży) oraz innych organizmów obficie zasiedlających dno i morską ton tych ciepłych i żyznych wód. W efekcie powstało unikalne i znane w całej Europie stanowisko paleontologiczne. Właśnie między innymi po to, aby zobaczyć faunę iłów korytnickich, przybył do Polski w 1843 roku Roederick Murchison, człowiek, który stworzył podstawy nowoczesnej geologii na świecie.
Stanowisko w Korytnicy jest o tyle charakterystyczne, że jego najcenniejszy element, czyli masowe nagromadzenie skamieniałości, nie jest bezpośrednio związane ze skałą. Iły korytnickie praktycznie się nie odsłaniają, ale w glebie okolicznych pół występują gigantyczne ilości doskonale zachowanych skamieniałości. Najczęściej są one zupełnie białe, choć czasem zachowane są resztki oryginalnego ubarwienia muszli. Wśród nich najliczniej reprezentowane są mięczaki (ok. 500 gatunków ślimaków i 200 małży, chitony, łódkonogi,), skorupiaki (małżoraczki, ustonogi, wąsonogi), szkarłupnie (jeżowce, strzykwy, wężowidła, rozgwiazdy, mątwy), wieloszczety, ryby (otolity, zęby - zwłaszcza rekinów i kości), koralowce, mszywioły, ramienionogi, gąbki, otwornice, węglanowy nanoplankton i rzadkie radiolarie. Precyzyjne datowanie osadu możliwe było poprzez rozpoznanie gatunków morskiego planktonu z grupy Dinoflagellata. Zespół Korytnicy stanowi unikalne w skali Europy i całego świata nagromadzenie perfekcyjnie zachowanych skamieniałości, który od wielu lat jest badany i ciągle dostarcza nowego materiału do badan dla uczonych z całego świata.
Drugim oprócz licznych skamieniałości elementem geologicznym okolic Korytnicy, jest pozostałość struktur związanych z obecnością linii brzegowej sprzed 15 mln lat. Na niewielkim wzniesieniu – Łysej Górze, która wynosi się nieco ponad obszar zbudowany z iłów korytnickich, widoczne są ślady niewielkiego łomu białych wapieni. Są to górnojurajskie skały, które w miocenie tworzyły stromy morski brzeg. Na linii brzegowej w obrębie miocenskich skał widoczne są luźne bloki, które odrywały się od wapiennych wybrzeży. Często powierzchnie tych wapieni pokryte są otworami, będących efektem działalności miocenskich skałotoczy- małżów potrafiących drążyć otwory w niektórych typach skał. Tak czytelne i pięknie zachowane struktury linii brzegowej w Korytnicy stanowią unikalną wartość geologiczną i uzupełniają walory edukacyjne tego stanowiska. |