KDG: Kotuszów , odsłonięcie najstarszych osadowych skał w Polsce

Podgląd karty:

Drukuj

005046 : Kotuszów , odsłonięcie najstarszych osadowych skał w Polsce

Informacje ogólne Cechy fizyczne Stan aktualnyCharakterystyka geologicznaDokumentacja graficzna Opracowanie BibliografiaMapa Polski

1. Regiony strukturalne Polski:	Góry Świętokrzyskie (antyklinorium świętokrzyskie)
2. Wiek geologiczny:	kambr dolny
3.1 Litologia:	Łupki (osadowe) Pyłowce (mułowce) Piaskowce
3.2 Forma rzeźby terenu:	skarpa
3.3 Geneza:	morska
4. Opis geostanowiska:	W odsłonięciu eksponowany jest kompleks łupków ilastych z wkładkami mułowców i cienkimi przeławiceniami drobnoziarnistych piaskowców reprezentujące najstarsze fragmenty profilu skał, które geolodzy nazywaja Formacją łupków Czarnej (nazwa pochodzi od przepływającej nieopodal rzeki). Z uwagi na fakt, ze skały te są stosunkowo miękkie nie tworzą one zbyt licznych odsłonięć i to w Kotuszowie jest bardzo cenne i corocznie odwiedzane przez wielu geologów. Na pierwszy rzut oka kolor skały jest rdzawo-brunatny ale to tylko kolor zewnętrznej powłoki skalnych okruchów. W efekcie wietrzenia powierzchnie pomiędzy warstewkami łupków i spękania pokryły się rdzawo-brunatnym nalotem, który nadał całemu odsłonięciu taką właśnie czerwonawą barwę. Kiedy jednak okruch skalny przełamiemy i obejrzymy jej kolor na świeżym przełamie okaze się on zupełnie inny: szary, czasem oliwkowy. Skała jest zwięzła ale wykazuje duże tendencje do rozpadania się wzdłuż spękan i powierzchni oddzielności na fragmenty w kształcie liści i ołówków. W efekcie całe odsłonięcie pokryte jest pokruszonymi łupkami i aby dostać się do świeżej skały należy je odsunąć. Podstawowym typem występujących tu skał są tu silnie sprasowane iłowce o bardzo wyraźnych powierzchniach oddzielności, na których nie ma żadnych hieroglifów (czyli śladów życia organizmów i inne struktury często widoczne w skałach. W badaniach mikroskopowych można stwierdzić że skały te zbudowane są z minerałów ilastych delikatnie laminowanych pyłem kwarcowym. Towarzyszące iłowcom mułowce występują podrzędnie w ławicach których miąższość nie przekracza 25 cm. W ich składzie obok dominującego kwarcu można także znaleźć błyszczące okruchy miki i ziarna skaleni. Piaskowce na ogół bardzo drobnoziarniste tworzą cienkie przeławicenia, które z uwagi na większą twardość najczęściej nieco wystają z powierzchni odsłonięcia. Zarówno obserwacje „gołym okiem: jak i pod mikroskopem wskazują na znaczny stopien przeobrażen badanego osadu, w niektórych źródłach można nawet spotkać informacje, że skały te są lekko zmetamorfizowane. Jednak na podstawie obserwacji znalezionych w łupkach mikroszczątków organicznych można stwierdzić, ze maksymalna temperatura jakiej zostały poddane skały w Kotuszowie nie przekroczyła 100 st C., dlatego raczej o metamorfizmie nie można tutaj mówić. Skały odsłonięte w Kotuszowie przez wiele lat uchodziły za prekambryjskie i uznawano je za najstarsze w Górach Świętokrzyskich brak jednak na to było jakiejkolwiek dokumentacji paleontologicznej, a wiek ustalono jedynie na podstawie pozycji w profilu oraz dużego stopnia przeobrażenia osadów. Przeprowadzone później badania mikroflorystyczne dowiodły jednak dolnokambryjskiego wieku tej serii, a ostatnio przeprowadzone badania uszczegółowiające pozwalają stwierdzić, ze są to skały bardzo stare, reprezentujące najstarszy kambr, najstarsze znane z Gór Świętokrzyskich, a jednocześnie najstarsze spośród tych skał osadowych jakie odsłaniają się w Polsce. Tym bardziej intrygującym jest fakt, że już w tak starych skałach udało się już znaleźć skamieniałości gąbek i innych organizmów szkieletowych jakie pojawiły się na ziemi ok. 600 mln lat temu. Widoczne w odsłonięciu skały upadają ku północy pod kątem ok. 30 st., ale w opisywanym odsłonięciu notowane były także upady południowe i zaobserwowano (obecnie zasypane zwietrzeliną) struktury fałdowe,

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Zauważone błędy prosimy zgłaszać w Systemie Śledzenia Zagadnień CBDG - projekt: Geostanowiska CRGP 2.0, Kategoria: Geostanowiska WWW v. 2.3.20