| 1. Nazwa obiektu: |
Podmaleniec 1/2 - Kras w wapieniach ziarnistych miocenu
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 36' 05,510"
Δ:
21° 10' 43,240"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - staszowski - Staszów
|
| 4.1 Miejscowość: |
Podmaleniec
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Ze Staszowa, lub Opatowa drogą 757 do Podmaleńca. Stąd na zachód zgodnie z drogowskazem „Poddębowiec”. 250 m za pierwszym prawym zakrętem drogi po jej prawej stronie geostanowisko Podmaleniec 4. Stąd (por. mapa) pieszo polną drogą na zachód do geostanowisk Podmaleniec 1/2 (150 m), 3 (350.m) i polną drogą na wschód do geostanowisk Podmaleniec 5 (250 m) 6 (300 m), 7 (450 m), 8 (500 m).
|
| 7. Forma własności terenu: |
samorząd
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
886 Staszów
|
| 1. Długość: | do: 150 m |
| 2. Szerokość: | do: 100 m |
| 3. Wysokość: | do: 8 m |
| 4. Powierzchnia: | 15000 m2 (1,000 ha) |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 239 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | samorząd |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | lokalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- Góry Świętokrzyskie (antyklinorium świętokrzyskie)
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: |
- Wapienie organodetrytyczne
|
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | Górną część morskich utworów mioceńskich (24-5mln lat temu) budują wapienie ziarniste. Z uwagi na swą praktyczną użyteczność były one i są nadal eksploatowane w wielu łomach położonych wśród pól Podmaleńca. Odsłonięcia umożliwiają obserwacje rozmaitych cech wapieni ziarnistych i przykrywających ich osadów. Skały te odznaczają się urozmaiconym składem, różnym sposobem uporządkowania materiału ziarnistego, obecnością zaburzeń typu osuwiskowego. Intensywnie działały w nich i pozostawiły liczne ślady procesy krasowego rozpuszczania. w wyniku niszczącego działania wody opadowej (procesy krasu powierzchniowego) utworzyła się na nich powierzchnia krasowa przykryta następnie osadami lodowcowymi i wodnolodowcowymi.
Aby uniknąć zbędnych powtórzeń każde z opisywanych z rejonu Podmaleńca geostanowisk poświęcone będzie odrębnej problematyce. Chcąc wyrobić sobie ogólny pogląd na wykształcenie, pochodzenie, zawartość struktur górnomioceńskich wapieni ziarnistych oraz na procesy jakie zaszły po ich powstaniu należy zapoznać się z opisami wszystkich (Podmaleniec 1/2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) geostanowisk położonych w okolicy.
Ziarniste wapienie miocenu, które w podobnej postaci odsłaniają się w sąsiednich geostanowiskach (Podmaleniec 1-7, 9) przecinają liczne pustki o okrągłym i owalnym przekroju od kilku do ponad 30 cm. średnicy i wyraźnie wygładzonych ścianach. Zazwyczaj pionowe (wtedy zasługują na nazwę studni lub kominów), czasem bywają kręte i mają odcinki prawie poziome (wtedy określane są mianem kanałów). Warto zauważyć, że ich przebieg jest zupełnie niezależny od uławicenia skały macierzystej i jej wewnętrznego warstwowania. Powstały zatem w czasie kiedy skała była już ukształtowana, jako produkt jej późniejszych przekształceń.
W strefie przypowierzchniowej kanały bywają zazwyczaj puste; niżej są czasem wypełnione czerwoną gliną. Glina ta składa się z cząstek ilastych i pyłowych stanowiących domieszkę w wapieniach i pozostałych po ich rozpuszczeniu i wypłukaniu. Oprócz różnego kształtu i orientacji kanałów są w obrębie wapieni ziarnistych miocenu rzadsze soczewkowate ciała skalne ograniczone powierzchniami warstwowania i zbudowane z glin czerwonych analogicznych do wyżej opisanych. Z kanałami wiąże je więc typ wypełniającego osadu, a różni zgodne z warstwowaniem położenie. Uniemożliwia ono natychmiastowe przyjęcie hipotezy utworzenia tych ciał w obrębie wcześniej istniejącej skały. Jednak bliższe obserwacje gliny jak również nierównych, krasowych powierzchni wapieni otaczających gliny pozwala ustalić, że materiał gliniasty nagromadził się później, w obrębie istniejącej już skały.
Pochodzenie prezentowanych struktur wiąże się z aktywnym oddziaływaniem wody na skały wapienne. Rozpuszczając węglan wapnia i przenosząc go w roztworze do dalszych partii skały, gdzie wytrącony może stanowić spoiwo, woda tworzy pustki zapełniane później nierozpuszczalnymi składnikami wapieni. Opisywany proces jest podstawą wszystkich zjawisk związanych z naturalnym przepływem i chemiczną aktywnością przepływającej wody słodkiej, a te zjawiska i powstałe przy tym struktury i osady określane są mianem krasu. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
brak aktualizacji |
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Walczowski Andrzej | Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski skali 1:50000, arkusz Staszów | Instytut Geologiczny | 1968 | | | | Walczowski Andrzej | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Staszów | Instytut Geologiczny | 1965 | | | | Rutkowski Jacek | Detrytyczne osady sarmatu na południowym obrzeżeniu Gór Świetokrzyskich | PAN Oddział w Krakowie, Prace geologiczne 100 | 1976 | | | | Czapowski Grzegorz | Osady barierowe w górnym miocenie południowego obrzeżenia Gór Świetokrzyskich | Przegląd Geologiczny | 1984 nr 4 | | | | Radwański Andrzej | Transgresja dolnego tortonu na południowo-wschodnich i wschodnich stokach Gór Świętokrzyskich | Acta Geologica Polonica | 1973, tom 23, nr 2 | | | | Roniewicz Piotr, Wysocka Anna | Uwagi o mioceńskiej sedymentacji pomiędzy Szydłowem a Smerdyną, południowo-wschodnie obrzeżenie Gór Świętokrzyskich | Przegląd Geologiczny | 2001, nr 7 | | | | Wysocka Anna | Mioceńska strefa brzegowa basenu zapadliska przedkarpackiego - kamieniołom Smerdyna w: Góry Świętokrzyskie 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych | Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego | 2012 | | 978-83-932617-1-0 |
|
Φ: 50,601531 Δ: 21,178678