| 1. Nazwa obiektu: |
Przyłazki 1. Od morza do lądolodu
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 35' 56,200"
Δ:
21° 17' 25,880"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - staszowski - Staszów
|
| 4.1 Miejscowość: |
Przyłazki (Karolinów)
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Drogą 765 ze Staszowa lub Osieka. Stąd na północ asfaltową szosą w kierunku Jurkowic. Po 6 kilometrach w Smerdynie tuż obok szkoły na zachód w gruntową suchą i szeroką drogę. Nią 1200 m do pierwszych zabudowań Przyłazków. Po prawej stronie geostanowisko Przyłazki 6, po lewej - Przyłazki 7. Do Przyłazków 1 prosto dalej około 1 kilometra. Po lewej stronie drogi geostanowiska Przyłazki 5,4,3,2.
|
| 7. Forma własności terenu: |
prywatna
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
886 Staszów
|
| 1. Długość: | od: 75 m |
| 2. Szerokość: | od: 65 m |
| 3. Wysokość: | od: 3 m do: 5 m |
| 4. Powierzchnia: | 5000 m2 |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 238 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | prywatna |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | krajowa |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- Góry Świętokrzyskie (antyklinorium świętokrzyskie)
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: |
- Piaski (piaski, piaski z...)
- Wapienie organodetrytyczne
- Gliny (zwałowe i pozostałe)
|
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | Górną część morskich utworów mioceńskich (24-5 mln lat temu) budują wapienie ziarniste, piaski kwarcowe, piaski wapienno-kwarcowe. Wapienie ziarniste z uwagi na swą praktyczną użyteczność były i są nadal eksploatowane w wielu łomach położonych wśród pól Przyłazków. Odsłonięcia umożliwiają obserwacje rozmaitych cech wapieni ziarnistych i przykrywających ich osadów. Skały te odznaczają się urozmaiconym składem, różnym sposobem uporządkowania materiału ziarnistego, obecnością zaburzeń typu osuwiskowego. Intensywnie działały w nich i pozostawiły liczne ślady procesy krasowego rozpuszczania. w wyniku niszczącego działania wody opadowej (procesy krasu powierzchniowego) utworzyła się na nich powierzchnia krasowa przykryta następnie osadami lodowcowymi i wodnolodowcowymi.
Aby uniknąć zbędnych powtórzeń każde z opisywanych z rejonu Przyłazków geostanowisk poświęcone będzie odrębnej problematyce. Chcąc wyrobić sobie ogólny pogląd na wykształcenie, pochodzenie, charakter struktur skał górnomioceńskich oraz na procesy jakie zaszły po ich powstaniu należy zapoznać się z opisami wszystkich (Przyłazki 1-7) geostanowisk położonych w okolicy.
W kamieniołomie odsłania się strop zwięzłych wapieni ziarnistych późnego miocenu i przykrywające go skały młodsze. Są to początkowo piaski wapienno- kwarcowe, warstwowane, złożone z dominujących lamin zbudowanych z ziaren liototamniowych na przemian z laminami bogatymi w drobnoziarnisty piasek kwarcowy. Ku górze ilość lamin piaszczystych rośnie i dochodzi do indywidualizacji ławic piaszczystych przewarstwianych ławicami z dominacją ziaren węglanowych.
W ławicach piaszczystych pospolicie występują muszle małżów: ostryg i przegrzebków. Napotkano także cienką ławicę muszlowca małżowego.
Powierzchnia skał późnomioceńskich jest nierówna, usiana zagłębieniami i wyniosłościami. Różnice wysokości tej powierzchni sięgają 1 m. Zagłębienia wypełnia brunatna i brązowa glina lodowcowa.
Od czasu wycofania się z obszaru świętokrzyskiego morza mioceńskiego i przybyciem lądolodu ze Skandynawii upłynęło około 4,5 mln lat. W tym czasie skały mioceńskie tworzyły powierzchnię lądu, na którą oddziaływało słońce, woda deszczowa i płynąca, wiatry i - w końcu - mrozy. Stan tej powierzchni skał późnomioceńskich jest rezultatem sumy tych oddziaływań. Jej obecny wygląd pochodzi z czasu bezpośrednio poprzedzającego nadejście ze Skandynawii lądolodu, którego osad (glina lodowcowa) zakonserwował tę powierzchnię i pozwolił jej w niezmienionym stanie dotrwać do współczesności.
Piaszczysto-wapienne osady późnomioceńskie są zaburzone - ujęte w fałdy kilku-, -kilkunastometrowej wielkości z wewnętrznymi, podrzędnymi zafałdowaniami. Ich powstanie wiąże się z osuwiskami na dnie mioceńskiego morza. |
Kliknij na zdjęciu aby obejrzeć je w powiększeniu.
| Zdjęcia | Tytuł | Autor | Data wyk. |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Białe, poziomo, a miejscami faliście laminowane piaski kwarcowe na przemian z laminami węglanowymi zbudowanymi z pokruszonych szkieletów litotamniów. Ponad piaskami powierzchnia sprzed nadejścia lądolodu. Na niej brunatna, nieciągła warstwa gliny zwietrzelinowej. Wyżej beżowo-brązowa glina lodowcowa.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 03.04.2014
| Białe, poziomo, a miejscami faliście laminowane piaski kwarcowe na przemian z laminami węglanowymi zbudowanymi z pokruszonych szkieletów litotamniów. Ponad piaskami powierzchnia sprzed nadejścia lądolodu. Na niej brunatna, nieciągła warstwa gliny zwietrzelinowej. Wyżej beżowo-brązowa glina lodowcowa.
| Romanek Andrzej | 03.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Ogólny widok zachodniej ściany odsłonięcia. Doskonale widoczna powierzchnia utworów mioceńskich sprzed nadejścia lądolodu podkreślona brunatnym kolorem glin wypełniających jej nierówności.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 03.04.2014
| Ogólny widok zachodniej ściany odsłonięcia. Doskonale widoczna powierzchnia utworów mioceńskich sprzed nadejścia lądolodu podkreślona brunatnym kolorem glin wypełniających jej nierówności. | Romanek Andrzej | 03.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Sfałdowane, warstwowane piaski kwarcowe z laminami piasków litotamniowych. Fałdy są rezultatem procesów osuwiskowych w górnomioceńskim morzu.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 03.04.2014
| Sfałdowane, warstwowane piaski kwarcowe z laminami piasków litotamniowych. Fałdy są rezultatem procesów osuwiskowych w górnomioceńskim morzu. | Romanek Andrzej | 03.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Powierzchnia ławicy muszlowca małżowego.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 03.04.2014
| Powierzchnia ławicy muszlowca małżowego. | Romanek Andrzej | 03.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Sfałdowane laminowane piaski kwarcowe z zespołami słabo zwięzłych lamin piasków litotamniowych.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 03.04.2014
| Sfałdowane laminowane piaski kwarcowe z zespołami słabo zwięzłych lamin piasków litotamniowych. | Romanek Andrzej | 03.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Warstwowane piaski kwarcowe i litotamniowe z muszlami małżów: a - ostryg, b - przegrzebków.
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 05.04.2014
| Warstwowane piaski kwarcowe i litotamniowe z muszlami małżów: a - ostryg, b - przegrzebków. | Romanek Andrzej | 05.04.2014 |
TYTUŁ ZDJĘCIA: Lokalizacja geostanowisk w rejonie Przyłazków
AUTOR: Romanek Andrzej
DATA WYKONANIA: 18.08.2014
| Lokalizacja geostanowisk w rejonie Przyłazków | Romanek Andrzej | 18.08.2014 |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
brak aktualizacji |
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Walczowski Andrzej | Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski skali 1:50000, arkusz Staszów | Instytut Geologiczny | 1968 | | | | Walczowski Andrzej | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Staszów | Instytut Geologiczny | 1965 | | | | Rutkowski Jacek | Detrytyczne osady sarmatu na południowym obrzeżeniu Gór Świetokrzyskich | PAN Oddział w Krakowie, Prace geologiczne 100 | 1976 | | | | Czapowski Grzegorz | Osady barierowe w górnym miocenie południowego obrzeżenia Gór Świetokrzyskich | Przegląd Geologiczny | 1984 nr 4 | | | | Radwański Andrzej | Transgresja dolnego tortonu na południowo-wschodnich i wschodnich stokach Gór Świętokrzyskich | Acta Geologica Polonica | 1973, tom 23, nr 2 | | | | Roniewicz Piotr, Wysocka Anna | Uwagi o mioceńskiej sedymentacji pomiędzy Szydłowem a Smerdyną, południowo-wschodnie obrzeżenie Gór Świętokrzyskich | Przegląd Geologiczny | 2001, nr 7 | | | | Wysocka Anna | Mioceńska strefa brzegowa basenu zapadliska przedkarpackiego - kamieniołom Smerdyna w: Góry Świętokrzyskie 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych | Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego | 2012 | | 978-83-932617-1-0 |
|
Φ: 50,598944 Δ: 21,290522