| 1. Nazwa obiektu: |
Szaniec 3 - kras w gipsach szklicowych
|
| 2. Typ obiektu: |
elementy rzeźby - formy denudacyjne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 31' 25,820"
Δ:
20° 40' 27,350"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - buski - Busko-Zdrój
|
| 4.1 Miejscowość: |
Szaniec
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Z Buska Zdroju na północ, drogą krajową 73. W pobliżu północnej granicy miasta w lewo, zgodnie z drogowskazem „Kamedułów”. Po 2,5 km w prawo, zgodnie z drogowskazem „Młyny”. do Szańca. Tam, na głównym skrzyżowaniu w lewo, na zachód, w kierunku Galowa. Po 500 m po lewej stronie szosy geostanowisko Szaniec 1 - lej krasowy. Dalej, w kierunku Galowa około 100 m i w prawo, w żwirową drogę na północ. Po około 300 m skrzyżowanie,. na którym droga żwirowa skręca w prawo pod kątem prostym. Stąd pieszo, na zachód, polną drogą do jej końca około 400 m. Tam w lewo około 100 m i po lewej stronie widoczne są płytkie zagłębienia terenu - geostanowisko „Szaniec 3 - kras w gipsach szklicowych”.
|
| 7. Forma własności terenu: |
prywatna
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
884 Pińczów
|
| 1. Długość: | do: 60 m |
| 2. Szerokość: | do: 55 m |
| 3. Wysokość: | brak |
| 4. Powierzchnia: | brak |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 248 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | prywatna |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | regionalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- zapadlisko przedkarpackie
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: | |
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | W litrze wody, w temperaturze 20 stopni Celsjusza rozpuszcza się nieco ponad 2 gramy gipsu. To się może wydawać mało, ale biorąc pod uwagę trwałość procesu rozpuszczania który tu, w rejonie Szańca, rozpoczął się z chwilą opuszczenia tego obszaru przez morze i trwa do dziś (łącznie to ponad 5 milionów lat) i ilość przepływającej przez gipsy w tym czasie wody opadowej i roztopowej, skutki działania tego procesu są bardzo wyraźne i znaczące. Obszarem, gdzie manifestują się one najlepiej w Polsce jest Ponidzie, gdzie mioceńskie gipsy występują często wprost na powierzchni terenu, lub pod cienkim przykryciem przepuszczalnych skał młodszych - mioceńskich i czwartorzędowych. Proces rozpuszczania gipsów i powstałe w wyniku jego działania formy noszą nazwę krasu gipsowego. Z rozmaitością form powierzchniowych krasu gipsowego można zapoznać się w okolicach Szańca kilka kilometrów na północny zachód od Buska Zdroju.
Wśród łąk znajdują się tu niewielkie kilku- kilkunastometrowej średnicy asymetryczne suche zagłębienia terenu przynajmniej z jednej strony ograniczone stromą ścianą zbudowaną z gipsów szklicowych (wielkokrystalicznych). Proces krasowienia i powstawania lejów zarysowany przy opisie geostanowiska „Szaniec 1 - lej krasowy” zachodzi tu w obrębie najniższych i najstarszych warstw gipsowych w obrębie kilku metrów nad ich spągiem. Zarazem gipsy szklicowe leżą na osadach marglistych nie ulegających krasowieniu i trudno przepuszczalnych. Ta sytuacja uzasadnia skutki krasowienia gipsów w postaci powstania niewielkich i płytkich lejów. Warto zwrócić uwagę, że wszystkie z obecnych na generalnie płaskiej powierzchni terenu krasowych zagłębień to zagłębienia suche. Świadczy to o ciągłej, także współcześnie, działalności procesów krasowych. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
brak aktualizacji |
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Chwalik-Borowiec A. | Rzeźba terenu parków krajobrazowych Ponidzia | Świętokrzyskie i Nadnidziańskie Parki Krajobrazowe | 2013 | | 978-83-87900-33-5 | | Senkowicz E. | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Pińczów | Państwowy Instytut Geologiczny | 1958 | | | | Kasprzyk A. | Litologia, zagospodarowanie i walory naukowo-krajoznawcze gipsów Ponidzia | Chrońmy Przyrodę Ojczystą, t. 54, nr 5. | 1998 | | | | Urban J. | Kras gipsowy w Nadnidziańskim i Szanieckim Parku Krajobrazowym | Świętokrzyskie i Nadnidziańskie Parki Krajobrazowe | 2008 | | 978-83-87900-62-5 | | Bąbel Maciej, Olszewska-Nejbert Danuta | Gipsy Borkowa - badeńska sedymentacja ewaporatowa na Ponidziu w: Góry Świętokrzyskie 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych | Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego | 2012 | | 978-83-932617-1-0 |
|
Φ: 50,523839 Δ: 20,674264