| 4. Opis geostanowiska: | Kamieniołom zlokalizowany jest w osiowej części rozległej antykliny o nachyleniu warstw pod kątem zaledwie kilku stopni. Obserwowane upady warstw wykazują nachylenie ku południowemu zachodowi i zachodowi w części południowej, zaś ku północnemu zachodowi w części północnej. W ścianach kamieniołomu, postępując ku górze, obserwujemy coraz młodsze utwory węglanowe górnej jury, reprezentujące kolejne jednostki litostratygraficzne, wydzielone w profilu dolnego kimerydu (fig. 1). Są to (fot. 1): "najniższy poziom marglisty", "podścielający wapień pelityczny", "oolit dolny", "wapienie pasiaste" i "oolit górny". W najwyższej części profilu, w południowo-zachodniej części kamieniołomu, odsłania się "horyzont onkoidowy".
W najniższej części profilu, w północno-wschodnich ścianach kamieniołomu oraz w najniższym poziomie eksploatacyjnym, odsłonięte są osady "najniższego poziomu marglistego", wykształcone w postaci szarych i popielatych margli, zbudowanych z mikrokrystalicznego mułu węglanowego (mikrytu) z domieszką minerałów ilastych. Obecne są ławice stosunkowo twardych mikrytowych wapieni marglistych (wapieni z niewielką domieszką ilastą), a ponadto ławice wapieni ziarnistych (tu: tzw. wapieni oolitowych), utworzonych z drobnych kuleczek wapiennych (tzw. ooidów). Widoczne są też pakiety gęsto warstwowanych, rozsypliwych iłowców marglistych.
Na prostopadłych do uławicenia powierzchniach licznych bloków skalnych, leżących u podnóży ścian, oprócz ławic monotonnych, pozbawionych wewnętrznych warstwowań, obserwuje się efektowne struktury sedymentacyjne. Dominują gęste poziome warstwowania (laminacje), podkreślone barwą, obrazujące zróżnicowanie domieszki ilastej w mule węglanowym, przeształconym później w skałę. Często spotyka się drobne warstwowania soczewkowe i smużyste, które świadczą, że sedymentacja następowała przy działaniu prądu dennego o słabej dynamice (fot. 2). Pierwotne regularne ułożenie lamin zaburzone zostało nieznacznym pogrzęźnięciem osadu przed jego konsolidacją. Rzadziej obserwuje się ławice złożone z intraklastów, czyli obłych kluch (o wielkości do paru centymetrów), pochodzących z rozmycia świeżo utworzonej, słabo skonsolidowanej ławicy, jej rozkawałkowania i ponownego osadzenia. Spotyka się ławice, w których wraz ze zmianą dynamiki przepływającego prądu, zapisały się zmianami w wewnętrznej strukturze odkładanego osadu (fot. 3). W wapieniach oolitowych widoczne są warstwowania przekątne (fot. 4), potwierdzające ich powstawanie w środowisku o intensywniejszej dynamice.
Niemniej ciekawe są struktury obserwowane na powierzchniach granicznych ławic, zazwyczaj na ich powierzchniach stropowych. Należą do nich drobne struktury riplemarkowe świadczące o sedymentacji w warunkach przepływającego prądu lub falowania.
W okresach, kiedy dostawa materiału osadowego była szczególnie skąpa (np. epizody intensywnego pogłębiania się zbiornika), następowało rozmywanie powierzchniowej, dennej warstewki osadu. Trwała wówczas kolonizacja dna przez organizmy osiadłe. Efektem są tzw. "powierzchnie twardego dna", z fragmentami ławic zachowanymi w postaci płaskich, owalnych placków, leżących na stropie starszej ławicy. Na tych fragmentach widoczne są płytkie otworki, pozostawione przez osiadłe organizmy, w miejscu ich przytwierdzenia do dna (fot. 5). Na powierzchni twardego dna obserwuje się niewielkie kolonijne nagromadzenia muszli mięczaków (np. ramienionogów), prawdopodobnych wykonawców wspomnianych otworków.
Ponadto na powierzchniach bloków można znaleźć nieliczne linijne ślady pełzania bezkręgowców po dnie, mające formę cienkich wałeczków.
W najniższej części odsłoniętego profilu odsłonięto struktury pogrązowe dużej skali (fot. 6). Powstały one pod wpływem grzęźnięcia uplastycznionego osadu, w którym warstwa o gęstości większej, przykrywała warstwę o mniejszej gęstości. Pogrązom grawitacyjnym towarzyszyło deformowanie wierzchniej warstwy osadu, dokonywane pod wpływem gęstej zawiesiny, przemieszczanej po dnie przez przepływający prąd.
W południowych i zachodniach ścianach kamieniołomu na uwagę zasługują ławice białych wapieni oolitowych, zbudowanych niemal wyłacznie z ooidów (fot. 7). Są tu dominującym typem litologicznym, tworzącym kompleksy "oolitu dolnego" i "oolitu górnego". Podrzędnie towarzyszą im wkładki wapieni mikrytowych. W wapieniach oolitowych i mikrytowych w różnym udziale obecne są, zazwyczaj drobno pokruszone muszle małży, ramienionogów i ślimaków (fot. 8).
Oba kompleksy wapieni oolitowych rozdzielone są pakietem "wapieni pasiastych". Ich ławice zbudowane są z lamin (cienkich warstewek) mikrytowych, występujących na przemian z laminami zbudowanymi z drobnych ooidów. Wewnątrz jednej z ławic wapieni, widoczne są cienkie warstewki szarych krzemieni, które tworzą silnie pofalowane wstęgi (fot. 9). Zarazem zwraca uwagę brak zaburzeń stropu i spągu ławicy. Zaburzenia takie wskazują, że podczas tworzenia ławicy, świeżo złożony osad podlegał deformowaniu pod działaniem lepkiej zawiesiny, niesionej przez przepływający prąd denny.
Najwyższa część profilu odsłoniętego w Głuchowcu należy do "horyzontu onkoidowego". Wykształcony jest on w postaci żółtawych wapieni (fot. 10), które ze względu na swą budowę, zwane są też "grochowcami". Tworzą je, zlepione substancją marglistą "onkoidy", czyli drobne kolonie sinicowe, o charakterystycznej powłokowej strukturze wewnętrznej. Spotyka się w nich gniazdowe nagromadzenia żebrowanych muszli ostryg Actinostreon gregarea (fot. 11). W południowo-zachodnim obrzeżeniu mezozoicznym Gór Świętokrzyskich, licząca zwykle około 1 metra miąższości, ciągła wkładka wapieni onkoidowych należąca do tej ławicy, stanowi regionalny poziom korelacyjny. Wygodne do prowadzenia obserwacji bloki wapieni onkoidowych, dla ostrzeżenia, rozmieszczono wzdłuż krawędzi ściany w zachodniej części wyrobiska.
Odsłonięte w kamieniołomie Głuchowiec warstwy skalne są osadami szelfowymi morza późnojurajskiego. "Najniższy poziom marglisty" powstał podczas pogłębienia zbiornika. Pogłębienie to na krótki okres zatopiło płytkowodne obszary koralowcowych i krasnorostowych bioherm i raf kępkowych, zwiastujących nadejście skrajnie płytkowodnej i bardzo dynamicznej sedymentacji, która nastąpiła podczas osadzania kompleksów "oolitu dolnego" i "oolitu górnego". Rozdzielające je "wapienie pasiaste"powstawały na obszarach lagun i płytkich zatok, przy znacznie mniejszym oddziaływaniu falowania. |