| 1. Nazwa obiektu: |
Największe odsłonięcie gipsów szablastych Ponidzia w Gartatowicach
|
| 2. Typ obiektu: |
odsłonięcie geologiczne sztuczne
|
| 3. Współrzędne GPS: |
Φ:
50° 34' 36,510"
Δ:
20° 37' 44,630"
|
| 4. Przynależność administracyjna: |
- świętokrzyskie - kielecki - Chmielnik
|
| 4.1 Miejscowość: |
Gartatowice
|
| 5. Kraina geograficzna: |
|
| 6. Opis lokalizacji obiektu: |
Z drogi 766 w Kijach, w drogę 765 na wschód, w kierunku Chmielnika do Kolonii Samostrzałów. 500 m za przejazdem kolejowym w prawo, na południe do Sędziejowic. W nich w prawo, na zachód 1300 m. 200 m za samotnym gospodarstwem po lewej stronie drogi, po obu jej stronach wyrobiska nieczynnego kamieniołomu gipsów w Gartatowicach.
|
| 7. Forma własności terenu: |
samorząd
|
| 8. Nr i nazwa arkusza mapy: |
884 Pińczów
|
| 1. Długość: | do: 320 m |
| 2. Szerokość: | do: 290 m |
| 3. Wysokość: | do: 10 m |
| 4. Powierzchnia: | brak |
| 5. Objętość: | brak |
| 6. Wysokość n.p.m.: | 245 m |
| 7. Inne mierzalne cechy: | brak |
| 1. Forma własności obiektu: | samorząd |
| 2. Status: | poza obszarem chronionym |
| 3. Status - uwagi: | brak |
| 4. Stan zachowania obiektu: | |
| 5. Położenie | na uboczu |
| 6. Dostępność: | łatwo dostępny |
| 7. Ekspozycja: | dobrze wyeksponowany |
| 8. Ranga obiektu: | regionalna |
| 9. Uwagi o położeniu i dostępności: | brak |
| 10. Ocena atrakcyjności turystycznej: | |
| 11. Ocena atrakcyjności dydaktycznej: | |
| 12. Ocena atrakcyjności naukowej: | |
| 13. Ogólna ocena atrakcyjności obiektu: | brak |
| 14. Pozostałe uwagi: | brak |
| 1. Regiony strukturalne Polski: |
- zapadlisko przedkarpackie
|
| 2. Wiek geologiczny: | |
| 3.1 Litologia: | |
| 3.2 Forma rzeźby terenu: | |
| 3.3 Geneza: | |
| 4. Opis geostanowiska: | Najlepszymi odsłonięciami ilustrującymi profil gipsów szablastych Ponidzia są nieczynne kamieniołomy gipsów w Gartatowicach. Odsłania się tu niemal pełny profil tych gipsów z kontaktem z nadległymi gipsami laminowanymi, ale bez widocznych podścielających gipsów szklicowych (zob. ilustracje).
Gipsy szablaste zbudowane są z zakrzywionych kryształów gipsowych (przypominających szable) długości od kilkunastu do 50 cm, przeciętnie około 30 cm spojonych masą gipsu drobnokrystalicznego i druzgotem pokruszonych większych kryształów. Gipsy szablaste tworzą warstwy o grubości około 2m. Przeławicają je gipsy drobnokrystaliczne blisko powierzchni terenu zwykle silnie zwietrzałe i skrasowiałe. Łączna miąższość gipsów szablastych sięga 11 m.
Gipsy szablaste wieńczą dolną część serii gipsowej. Część tę tworzą duże kryształy gipsu, które narastały bezpośrednio na dnie zbiornika morskiego i w tej postaci przetrwały do dziś. Powyżej gipsów szablastych pojawia się miąższy pakiet gipsów drobnokrystalicznych zbudowanych z mikroskopijnych kryształów gipsu zarówno wytrąconych z przesyconych względem gipsu wód morskich, jak i będących produktem niszczenia wcześniej złożonych osadów gipsowych.
Według zgodnej opinii badaczy kryształy gipsów szablastych narastały na dnie bardzo płytkiego morza, na głębokości zaledwie kilku metrów.
Podczas badań gipsów szablastych zauważono, że kierunek zakrzywienia ich kryształów jest na całym obszarze występowania gipsów szablastych zbliżony. Są one skierowane ku północy i północnemu wschodowi. Zjawisko to tłumaczy się jako nachylenie pod prąd solanek, których cyrkulacja preferowała kierunki ku południowemu zachodowi i południowi. |
| 1. Opracowanie: |
|
| 2. Aktualizacje: |
| Autor aktualizacji |
Zakres zmian |
Starzycka Anita
2016-07-02 21:25:15
|
Aktualizacja karty w ramach projektu Aktualizacja współrzędnych, weryfikacja poprawności lokalizacji.
typ: Process
|
Romanek Andrzej
2016-07-22 11:28:27
|
Koordynacja i weryfikacja merytoryczna karty
typ: Process
|
Romanek Andrzej
2016-07-22 11:28:35
|
Publikacja i udostępnienie karty
typ: Process
|
Kowalska Maja
2016-07-25 16:12:03
|
Publikacja i udostępnienie karty
typ: Process
|
|
| Autor | Tytuł | Publikacja | Rok wydania | Uwagi | ISBN | | Urban J. | Kras gipsowy w Nadnidziańskim i Szanieckim Parku Krajobrazowym. | Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Kielce. | 2008 | | ISBN 978-83-87900-62-5 | | Kasprzyk A. | Litologia, zagospodarowanie i walory naukowo-krajoznawcze gipsów Ponidzia. | Chrońmy Przyrodę Ojczystą, tom 54, nr 5. | 1998 | | | | Bąbel Maciej, Olszewska-Nejbert Danuta | Gipsy Borkowa - badeńska sedymentacja ewaporatowa na Ponidziu. W: Góry Świętokrzyskie 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych. | Wydział Geologii UW | 2012 | | 978-83-932617-1-0 | | Chwalik-Borowiec A. | Rzeźba terenu parków krajobrazowych Ponidzia | Świętokrzyskie i Nadnidziańskie Parki Krajobrazowe | 2013 | | 978-83-87900-33-5 | | Senkowicz Edward | Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Pińczów (884) | Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. | 1955 | | |
|
Φ: 50,576808 Δ: 20,629064