| 4. Opis geostanowiska: | Północne podnóże Czerwonej Góry z kamieniołomem Zygmuntówka (zob.) na szczycie budują szare, gruboławicowe wapienie obfitujące w szkielety denkowców oraz masywnych i gałązkowych stromatoporoidów. Nachylone są ku południowi pod kątami 10-25 stopni. W północno-zachodniej części masywu Czerwonej Góry tworzą one niewielki pagórek - Malik. Na nim w 1964 roku czterej uczniowie Technikum Geologicznego z Krakowa znaleźli dwa otwory wejściowe do jaskini, którą nastepnie spenetrowali. Uroda jej wnętrza tak oczarowała odkrywców, że obdarzyli grotę nazwą "Raj" i nazwa ta powszechnie uznawana jest za ze wszech miar trafną.
Jaskinia złożona z komór i łączących je korytarzy rozwinięta jest poziomo. Składa sie z trzech ciągów sal i korytarzy. Ich przebieg nawiązuje do głównych kierunków spękań ciosowych rozpoznanych w wapieniach dewońskich na wzgórzu Malik (140 i 112 stopni).
Większość powierzchni wnętrza jaskini pokrywają nacieki kalcytowe. Szczególna jest obfitość i rozmaitość kształtów stalaktytów - soplowatych, zwisających ze stropu igieł do 80 cm długości, których miejscami naliczono 100-200 na jednym metrze kwadratowym. Mniej liczne i bardziej rozsiadłe są zagnieżdżone na dnie jaskini stalagmity osiągające również 80 cm. wysokości. W wyniku połączenia rosnącego z dołu do góry stalagmitu z rozwijajacym sie ku dołowi stalaktytem powstają kolumny, także w Raju obecne. Na ścianach jaskini rozwinęły sie nacieki spływowe tworzące zasłony, draperie, polewy, nacieki wełniste, groniaste. W wyniku nierównomiernego wzrostu nacieków na dnie jaskini utworzyły się misy naciekowe wypełnione wodą, w której kolejnymi warstewkami węglanu wapnia obrastają perły jaskiniowe (pizoidy).
Podstawą powstawania i przekształceń nacieków w jaskini jest odwracalna reakcja chemiczna jaka zachodzi między wapieniem i przepływającą przezeń wodą zawierającą rozpuszczony dwutlenek węgla:
CaCO3+CO2+H2O-Ca(HCO3)2.
W zależności od lokalnych warunków środowiskowych w jednym miejscu wapień ulega rozpuszczaniu po to by w sąsiedztwie wytrącić się z roztworu już w postaci substancji budującej naciek. Rozpuszczeniu mogą ulegać także starsze formy naciekowe dostarczając węglanu wapnia do budowy nowych form.
Czysty minerał kalcyt jest bezbarwny, ale taki występuje w przyrodzie rzadko. Kryształy kalcytu zawierają zwykle drobne domieszki nadające im, a co za tym idzie zbudowanym z nich naciekom barwy od białej i szarej przez zółtawą do różowej, czerwonej i brunatnej.
Przepływająca przez pustki krasowe woda nie tylko wchodzi w reakcje chemiczne z wapieniem, ale także przynosi z zewnątrz i przemieszcza wewnątrz rozmaity materiał nierozpuszczalny. Należą tu przede wszystkim ilaste pozostałości po krasowym rozpuszczaniu wapieni - czerwone iły i mułki. Zwykle są one wzbogacone w okruchy wapieni i nacieków i razem stanowią gliny krasowe. Część glin krasowych jest podczas intensywnych przepływów w jaskini, związanych z deszczami burzowymi na powierzchni, usuwana poza jej obręb. Pozostała część gromadzi się na dnie tworząc namulisko. W osadach namuliska obok glin krasowych pojawia się także materiał napławiony z zewnątrz jaskini w postaci kwarcowego piasku, lub lessopodobnego mułku. Wszystkie te najbardziej typowe utwory wypełniające pustki krasowe występują w Raju budując namulisko. W dolnej części tworzą je głównie gliny krasowe miejscami bogate w gruz wapienny, w górnej znaczenia nabierają mułki i piaski napławione do jaskini z zewnątrz.
Namulisko to główne źródło wiedzy o jaskini. Pozwala ustalić czas wypełniania pustek krasowych, zinwentaryzować "użytkowników nieruchomości", którzy zresztą z upływem czasu zwykle się zmieniali, dzięki nim odtworzyć warunki klimatyczne i cechy środowiskowe okolicy jaskini, określić funkcje jakie pełniła w przeszłości.
W namulisku Raju o miąższości sięgającej 3,5 m znaleziono szczątki ślimaków, ryb, płazów, gadów, ptaków (30 gatunków) i ssaków (m. in. wilk, niedźwiedź jaskiniowy, niedźwiedź brunatny, hiena jaskiniowa, mamut, nosorożec włochaty, koń, żubr, piżmowół, renifer).
Następstwo szczątków zwierząt zimno- i ciepłolubnych w kolejnych warstwach namuliska pozwoliło określić trend zmian klimatycznych w trakcie funkcjonowania jaskini.
Oprócz szczątków zwierząt dostarczyło namulisko również śladów życia i działalności człowieka. Rozpoznano ślady ognisk, resztki zapory z rogów renifera zabezpieczającej jaskinię przed nadejściem nieoczekiwanych gości, znaleziono wiele narzędzi krzemiennych (zgrzebła, drapacze, rylce, przekłuwaczki). Ślady ludzkiej obecności i aktywności w Raju układają się w dwa poziomy kulturowe obejmujące okres 53-40 tys. lat wstecz.
Zatem namulisko powstało przed zlodowaceniem północnej Polski, które swoje maksimum osiągnęło 20000 lat temu.
Żyli tu wówczas i korzystali z Raju jako schronienia ludzie. Kiedy zaś powstała sama jaskinia? Oczywiście wcześniej. Na razie nie ma podstaw do określenia jak dalece wcześniej. |